نقش ایزد مهر در مبارزهء دیرینه
«از کسی که سران هر دو مملکت جنگجویان استغاثه کنند وقتی که آنان به میدان جنگ در مقابل دشمن خونخوار در مقابل صف هجوم(هماوردان) درآیند.»
در این بند به پیشینه ای از آیین مهر اشاره دارد که بعدها در میان بسیاری از سرزمین های در تماس با ایران گسترش یافت. بر اساس گفته های استاد پورداوود، از مهریشت دو مطلب عمده را می توان استخراج کرد، نخست راستی و دوم دلیری و این یشت را هم می توان سرچشمه راستگویی و پهلوانی ایرانیان دانست که در دنیای قدیم، مخصوصا به این دو ویژگی شهرت داشتند. مهرایزد هماره بیدار و غرق در اسلحه، برای یاری راستگویان و برانداختن دروغگویان و پیمان شکنان در تکاپو است.
پادشاهان ایرانی توجه مخصوصی به مهر داشته و همهءلشکریان، پیروزی های خود را از او می دانستند و در همه جا از او یاری می جستند. می توان گفت که بزرگی و شکوه ایزد مهر در همهء سرزمین های آسیایی از دوران هخامنشیان تا چندین سده پس از میلاد مسیح برقرار بود و پس از یورش اسکندر نیز به این آیین کهنسال آسیبی نرسید و دوباره به شدت در میان مردمان مانند پارینه مورد توجه قرار گرفت و همان فرشتهء روشنی و پیروزی بود.
حال و هوای مجموعهء مهریشت به واقع یادآور فضای رزم و نبرد است. نبردی همیشگی میان دو دسته و گروه.
این بند نیز می تواند تاثیریافته از باور دیرینهء نبرد میان سپاهیان نیکی در برابر سپاه بدان و دیوان و جادوان که در اوستا بسیار به آن اشاره شده است، باشد.که این رقابت دیرینه میان دو گروهِ مبارزِ نیک و بد، دارای ریشه ای استوار در گاهان است. چنانچه در یسنا هات 31 بند 19 آمده است: « گوش دهید به کسی که بیندیشد به راستی، ای اهورا، به دانایی که در گفتار راستین تواناست و بیانی روان دارد و درمان بخش زندگی است بوسیلهء فروغ فروزان تو (آثرا سوخرا)، ای مزدا، سرنوشت هر دو گروه را تعیین فرما.»
این مبارزه خستگی ناپذیر که در بیشتر نوشته های دوران باستان به چشم می خورد، با امید به پیروزی نیک بر بد در هر دوران به حیات خود ادامه می دهد.به نظر می آید این بند سرشار از نیاز و طلب است. درخواستی که هر دو طرفِ مبارزه از ایزد مهر(در اینجا کسی)در لحظهء رویارویی با هماورد خود دارند.
پرسشی که مطرح می شود اینست که چرااستغاثه کنندگان از ایزد مهر، سران دو گروه مبارزه کننده هستند؟
شاید این موضوع اشاره به همان مکتوبات تاریخی باشد که استاد پورداوود هم به آن اشاره می کند؛ در آغاز ستایش ایزد مهر در ایران در میان امیران و لشکریان گسترش داشت و در اروپا نیز در آغاز ستایش آن به جنگجویان تخصیص داشت و حتی صفتی که همیشه برای مهر می آوردند، واژهء نبرذه یا نبرده به معنی دلاور و جنگجو بوده است.
کرده دوم-بند 9
« به آن یکی از دو (دسته هماوردان)که از طیب خاطر با منش نیک و اعتقاد حقیقی، نماز آورده باشد، مهر دارندهء دشت های فراخ به همراهی باد پیروزمند و به همراهی داموئیش اوپَمَنه به همان طرف روی آورد برای فروغ و فرّش با نماز بلند با زَور می ستاییم آن مهر …»
در ادامه در بند نهم، گروهِ پیروز در میدان مبارزه و ویژگی شان آشکار می شود. بر اساس این بند آن گروه از هماوردان که با آسودگی خیال و بی هیچ دغدغه و فشاری و از روی آزادی و اختیار و به یاری فروزه ای اهورایی به نام منش نیک که بارها و بارها در گاهان از این مینو نام برده شده و در سرمنشا امشاسپندان و نیروهای مینوی اهوراداده قرار دارد، با ایمان و باور راستین خود به آن(می تواند ضمیر اشاره به ایزد مهر برگردد که در ادامه بند نیز همین ایزد قرار است به یاری گروه نماز آورنده بشتابد یا می تواند منظور اهورامزدا باشد. یعنی آنکه با درونی روشن و سرشار از ایمان و به یاری منش نیک و بدون هیچ اجبار و اصرار اهورامزدا(و نیروهای مینوی اش مانند ایزد مهر)را نماز آورده باشد یعنی خداشناس و خداباور باشد، ایزد مهر او را در شرایط دشوار پیروز می گرداند.)
یاران مهر در پیروز گرداندن گروه لایق بر نالایق، دو ایزدند به نام های وایو(فرشتهء هوا یا باد)که صفتش در این جا پیروزمند است و دیگری ایزد داموئیش اوپَمَنَ.
ایزد داموئیش اوپَمَنَ که در بسیاری از کرده های مهریشت مانند کردهء 66 و 68 و.. و همچنین در دیگر جاهای اوستا از جمله رشن یشت و فروردین یشت بکار رفته است، نام ایزدی است که در مهریشت از یاران ایزد مهر است و غالبا ایزد قوی و دلیر خوانده شده است اما نقش و وظیفه و کارکرد او در هیچ جا مشخص نیست اما به گفتهء برخی دانشمندان مانند دارمستتر و جکسن این ایزد نمایندهء اندیشهء نفرین و لعن از سوی دانا و خردمند است.
این دو ایزد که دارای صفت دلیری و پیروزمندی اند، یاریگر ایزد مهر در به تحقق رساندن وظایفش یعنی پیروز گرداندن راست(حق) بر ناراست(باطل یا ناحق)می باشند.