جهان‌بینی اشوزرتشت جهان‌بینی‌ای بدون موهومات و خرافات
«جهان‌بینی اشوزرتشت با اصل انسانیت و آفرینش سر و کار دارد، جهان‌بینی‌ای بدون موهومات و خرافات. آموزه‌هایی که بر پایه‌ی خرد و راستی بنیان گذارده شده است. اشوزرتشت به مردم می‌آموزد که باید با بینش و خرد به‌دنبال آیین‌شان بروند نه این‌که دنباله‌رو آیین نیاکانشان باشند. مردم برای یافتن راه درست باید اندیشه کنند و بسنجند و سپس برگزینند. اهورامزدا راه را بدیشان نشان داده اما هیچ زوری به بپذیرفتن آن نیست٬ بلکه هرکس باید با خرد خویش راهش را بیابد.»
«احمد نوری»٬ پژوهشگر ایران باستان، افزون‌بر سخنان بالا٬ در نشستی با عنوان «جهان‌بینی اشوزرتشت»، گفت: «اشوزرتشت٬ راستی را نخستین و اصلی‌ترین پایه‌ی تکامل ۳دیدگاه؛ خودشناسی٬ جهان‌شناسی و خداشناسی می‌داند٬ ۳دیدگاهی که انسان را به جاودانگی می‌رسانند.»
پیشوایانی که به ترویج دروغ می‌پردازند
وی در ادامه افزود: «از گاتها، سروده‌های اشوزرتشت٬ پیداست که اشوزرتشت٬ زمانی ظهور می‌کند که پیشوایان دینی بر زندگی مردم چیرگی داشتند و آن‌ها را به سوی دروغ و خرافه پیش می‌راندند تا از ایشان(پیشوایان) پیروی کنند و این‌چنین برای خود پیروانی گرد می‌آوردند. این پیشوایان تنها برای سود و بهره‌ی خودشان مردم را به آیینی فرامی‌خواندند که از راستی بسیار دور بود. «زرتشت» به مردم آگاهی می‌دهد که از این پیشوایان دوری گزینند که به جای آموزش راستی و خردورزی به ترویج پوچ‌انگاری و دروغ می‌پردازند و به دروغ دامن می‌زنند. پیشوایان دینی دوست نداشتند مردم اندیشه کنند. آن‌ها تنها دوست داشتند که مردم آموزه‌های ایشان را به‌کار ببندند و پیروشان باشند .»
«نوری»٬ سپس گفت: «زرتشت پس از سال‌ها تحقیق٬ تجربه٬ آموزش و اندیشه برآن می‌شود تا پیام راستین اهورامزدا را به گوش مردم برساند و آموزش‌هایی نیک و سودمند برای زندگی‌ای خوب که در راه درست و راستی است، بدیشان بیاموزد٬ تا مردم کمتر دچار فریب و نیرنگ پیشوایان دینی شوند.
باید به دنبال «ذات راستی» بود
به گفته‌ی احمد نوری، برپایه‌ی جهان‌بینی اشوزرتشت مردم آزادند که خودشان راهشان را برگزینند. آموزه‌های زرتشت بر این اصل استوار بوده که مردمان برای سود و زیان نباید راه راستی را برگزینند یا از آن دور شوند. آن‌ها نباید برای ثواب و بهشت به دنبال راستی باشند بلکه باید به جهت «ذات راستی» به دنبالش باشند و نه هیچ چیز دیگر.»
این پژوهشگر٬ سپس بخشی از یسنای ۴۶ را این‌گونه خواند: «پیروان دروغ نمی‌خواهند مردم به سوی راستی بروند و با دروغ و خرافه مردم را از پیشرفت در زندگی و آبادانی شهر و روستاها باز‌می‌دارند.»
«نوری»٬ با این باور که اشوزرتشت در نخستین گام، مردم را به سوی راستی و خردورزی راهنمایی می‌کند٬ چراکه نخستین آفریده‌ی اهورامزدا، وهومن(:اندیشه‌نیک) است، گفت: «اشوزرتشت مردم را با دروغ و وعده‌‌های رنگارنگ شیفته نمی‌کند تا از آیینش پیروی کنند بلکه راه را به مردم نشان می‌دهد و از ایشان می‌خواهد راه درست را بشناسند و سپس برگزینند چراکه آزادی و حق گزینش دارند.»
سخنان اشوزرتشت نیاز به تکمیل و فلسفه‌‌اش نیاز به تفسیر ندارد
نوری گفت: «سخنان اشوزرتشت نیاز به تکمیل و فلسفه‌ی وی نیاز به تفسیر ندارد چراکه سخنش را با ساده‌ترین واژگان بیان کرده بدون پیچیدگی در گفتار.»
وی در دنباله‌ی این نشست گفت: «اشوزرتشت نخستین پایه‌ی جهان‌بینی خود را خودشناسی گذارد و همین دیدگاه را بعدها در ادبیات ایران می‌بینیم چه در زمان پس از اشوزرتشت و چه در زمان پس از ساسانیان که به روزگار اسلامی نامور است. همچنان این اندیشه در میان ایرانیان رواج دارد که نخستین گام، خودشناسی است و گام بعدی دریافتن این است که در برابر هازمان(:جامعه)، آفرینش و هستی و حتا خود، چه وظیفه‌ای داریم.»
زهد و صوفی‌گری که با گوشه‌نشینی، همراه باشد، پذیرفتنی نیست
این پژوهشگر با اشاره به سروده‌های اشوزرتشت، گفت: «اشوزرتشت بارها در گاتها اشاره کرده کسانی‌که در زمینه‌ی «خداشناسی و خودشناسی» به درجات بالایی رسیده‌اند ولی هازمان را راهنمایی نکرده‌اند و به دیگران آموزش نداده‌اند، کارشان بیهوده است٬ چراکه وی(زرتشت) زهد و صوفی‌گری را که با گوشه‌نشینی و دوری جستن از هازمان همراه باشد، نمی‌پذیرد و مردم را هم از این‌گونه گوشه‌گیری‌ها به دور داشته‌است.»
به گفته‌ی نوری، به باور اشوزرتشت، با دوری جستن از اجتماع و تک‌بعدی بودن٬ انسان‌ها نمی‌توانند به جهانی پیشرفته و آبادان دست یابند٬ برای همین مردم را از انسان‌هایی که تک‌بعدی گام برمی‌دارند به دور می‌دارد و این‌چنین افرادی را کامل نمی‌داند و می‌گوید این‌ها به «رسایی٬ خورداد و امرداد» نخواهند رسید چون تکامل انسان در راستای تکامل همه‌ی آفرینش است.
«نوری» گفت: «اشوزرتشت پس از خودشناسی به پژوهش می‌پردازد برای شناخت آفرینش. در گاتها اشوزرتشت از اهورامزدا پرسش می‌کند که؛ ای اهورامزدا چگونه زمین٬ خورشید و ستارگان را آفریدی؟ این‌ها پرسش‌های جهان‌شناسی و شناخت آفرینش است. اشوزرتشت پس از پی بردن به جهان‌بینی٬ جستجو می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که جهان بیهوده نیست و دارای نظم و هنجار بزرگی است و کسی که از این هنجار بیرون برود، خواه‌ناخواه از ساختار آفرینش بیرون رفته است.»
قربانی کردن نه تنها سودی ندارد که به زیان آفرینش است
احمد نوری بنابر پژوهش‌هایش بر روی گاتها، گفت: «اخلاق٬ پایه‌ی اجتماعی آموزه‌های اشوزرتشت در شناخت آفرینش هستی است. برای نمونه٬ آلوده کردن محیط‌زیست از مسایلی است که امروزه انسان‌ها را با دشواری روبه‌رو کرده است. حال این‌که ما می‌بینیم اشوزرتشت در سالیان بسیار پیش از این در آموزه‌هایش به مردم یاد می‌دهد که با خردورزی به ساختار آفرینش کمک کنند و به آن آسیب نرسانند چرا که به زیان خودشان است. حتا اشوزرتشت با قربانی‌کردن‌های بیهوده، مخالف است و می‌گوید این کار درست نیست و نه تنها سودی در بر ندارد که حتا برای آفرینش هم زیان‌بار هست.»
به باور این پژوهشگر، کسانی‌که زرتشت و پیروانش را از برای احترامی که به زمین٬ خورشید زندگی‌بخش و دیگر عناصر سودمند جهان و داده‌های آن می‌گذاشتند به ریشخند می‌گرفتند٬ نمی‌دانستند که این‌ها بخشی از جهان‌بینی اشوزرتشت بوده است و از برای همین جهان‌بینی است که ایرانیان در بسیاری از دانش‌های پایه‌ی بشری مانند؛ کشاورزی٬ ریاضیات٬ ستاره‌شناسی و پزشکی از همه پیشی گرفته بودند.
احمد نوری گفت: «برپایه‌ی آموزه‌های اشوزرتشت ایرانیان در پی شناخت جهان هستی بودند تا بتوانند به آن یاری برسانند. در یسنا، اشوزرتشت می‌گوید؛ ما خواستار آنیم که از کسانی باشیم که جهان را به‌سوی پیشرفت و آبادانی و مردم را به سوی راستی و پارسایی راهنمایند.»
نخستین کسی که یکتاپرستی را آموزش می‌دهد
نوری، سخنانش را با اشاره به برخی یافته‌های باستانی درباره‌ی بینش و دانش ایرانی در احترام به محیط‌زیست پی گرفت. او گفت: «اشوزرتشت نخستین کسی است که یکتاپرستی را به جهان آموزش داده است.»
بنابر سخنان احمد نوری، پس از این‌که مردم خود و جهان پیرامونشان را شناختند، اشوزرتشت به خداشناسی می‌پردازد. انسانی که آفریده شده و این جهان هستی، باید آفریدگاری داشته باشد٬ بنیان‌گذاری که بینا و دانای‌کل است. اهورامزدا دارای خرد است و به انسان نیز خرد و اختیار داده تا بر پایه‌ی داده‌های اهورامزدا بتواند به تکامل برسد. اهورامزدا، خداوند زور و قهر نیست که انسان‌ها را در چهارچوبی از پیش تعیین شده،بگذارد.
اخلاق نیکو، لازمه‌ی خداشناسی است
او گفت: «از نگاه اشوزرتشت لازمه‌ی رسیدن به خودشناسی و خداشناسی، اخلاق است. یعنی باید ۳ گزینه‌ی اندیشه٬ی نیک٬ کردار نیک و رفتار‌نیک را داشته باشیم. زرتشت اخلاق را پایه‌ی همه‌ی جهان‌بینی می‌داند و کسی که می‌خواهد به شناخت و بینایی برسد باید انسانی راستی‌جو و راستی‌خواه باشد.»
اشوزرتشت، ماندگار است
این پژوهشگر گفت: «به باور من٬ اشوزرتشت از آن روی که گفتارش برای همه‌ی زمان‌ها و همه‌ی مردمان است تا به حال نام و آیینش ماندگار شده است. آموزه‌های اشوزرتشت اصل و پایه‌ی زندگی و خردورزی است. اشوزرتشت می‌گوید باید در زندگی به اصل که همان هنجار هستی است پرداخت تا به روشنایی رسید وگرنه به دور از اصل، تنها تاریکی رو‌در‌رویمان است.»
این نشست، یکشنبه، دهم اردیبهشت‌ماه در بنیاد جمشید جاماسیان برگزار شد.
تارنمای امرداد