جشن رپيتون
«تا پيش (ازآن ) كه اهريمن آمد ، هميشه نيمروز بود كه رپيتون است . اورمزد با (ياري) امشاسپندان ، به رپيتون (گاه) مينوي يزشن را فراز ساخت . به (هنگام ) يزشن كردن همة آفريدگان را بيافريد و با بوي و فروهر مردمان بسگاليد و خرد همه‌آگاه را به مردمان فراز برد و گفت:
بنابراين گاه رپيتون «زماني» است كه اسطورة آفرينش زرتشتي پيرامون آن شكل مي‌گيرد و فرشگرد نيز در همين گاه كامل مي‌شود و جهان كامل، درست مانند شكل آغازين خود ، دوباره احيا مي‌شود . (راشدمحصل1385: 102ـ104)
به همين دليل ساعاتي از روز كه بزرگترين تجلي نور يعني خورشيد ، به اوج روشني و گرماي خود مي‌رسد ، «گاه‌رپيتون» ناميده‌شده‌است.
در ميان فصول سال نيز ، فصل تابستان ازآنِ اوست. ايزد رپيتون در آغاز تابستان بزرگ (هفت‌ماهه) به روي زمين مي‌آيد و در آغاز زمستان بزرگ (پنج‌ماهه) به زير زمين مي‌رود تا در سرماي زمستان ريشة درختان و آبهاي زيرزميني را گرم نگاه دارد. (بهار1369: 106 )
زرتشتيان به يمن بازگشت ايزد رپيتون در آغاز بهار، جشن رپيتون را برگزار مي‌كنند. (بهار1369:106)
مراسم اصلي اين جشن در روز ارديبهشت و فروردين ماه (يعني سومين روز ماه فروردين) برگزار مي‌شود. زيرا مهمترين همكار ايزد رپيتون، «ارديبهشت امشاسپند» است. در نوشته‌هاي فارسي ميانة زرتشتي آمده‌است كه بر هريك از بخش‌هاي پنج‌گانة روز ايزدي نظارت داردو هريك از اين ايزدان همكاراني مينوي نيز دارند: «او روز را نيز به‌طور متوسط هر يك به پنج هنگام بخش كرد، بر هر هنگامي مينويي گمارد چنان‌كه بامدادگاه را هاون مينو، نيمروز گاه را رپيهوين مينو، . . . او اينان را نيز به همكاري (امشاسپندان و ايزدان ) بخش كرد؛ او هاون را به مهر، رپيهون را به ارديبهشت . . . براي همكاري گماشت.» (بهار 1369: 50)
همكاري ايزد رپيتون با ارديبهشت به اندازه‌اي است كه گويا زرتشتيان كرمان اين جشن را به جاي روز اورمزد و ماه فروردين در روز ارديبهشت و ماه ارديبهشت برگزار مي‌كردند. در فرهنگ بهدينان به اين موضوع اشاره شده‌است: «از روز اورمزد و ارديبهشت ماه تا ارديبهشت و ارديبهشت ماه را روز رپتون گويند. ظهر روز ارديبهشت و ارديبهشت ماه كه وقت نماز رپيتون است، موبدان و بهدينان در آدريان جمع شوند وبا خواندن اوستاي درون و يشت و آفرينگان رپتون ، جشن را برگزار مي‌كنند.» (سروشيان2536: 54)
ويژگي مهم اين جشن اين بوده است كه مانند گاهنبارها، همة مردم شركت در اين جشن را كاري واجب به شمار مي‌آوردند . درآفرينگان‌خواني جشن رپيتون كه معمولاً در يك تالار عمومي در درب‌مهر برگزار مي‌شد، همة موبدان و مردم حضور داشتند. در اين مراسم دو موبد به عنوان زوت و راسپي آيين آفرينگان را به جاي آورده و بقيه دور تا دور سالن قرار مي‌گيرند. در اين مراسم 3آفرينگان به خشنومن ايزدان ارديبهشت، دهمان و سروش خوانده مي‌شود و در پايان با خواندن «آفرين‌رپيتون»، آيين همازور انجام مي‌گيرد.
در ايران، رپيتون را با مراسم ويژهة ديگري نيز مي‌شناسند كه همة بهدينان در روزهاي آغازين سال جديد آن‌را برگزار مي‌كردند. زرتشتيان در اين روزها از ساعت 12 تا 3 پس از نيمروز يعني در گاه رپيتون، در پرهيز كامل تنها به خواندن اوستا و نيايش مي‌پرداختند. آنان در اين سه ساعت حواس خود را به طور كامل بر روي اوستا متمركز مي‌كردند و به احترام كلام سپندينة اوستا، هيچ حركت اضافه‌اي انجام نمي‌دادند و هيچ سخني نمي‌گفتند.(مزداپور1383: 156)
اين رسوم زيبا اكنون بيش از 50 سال است كه انجام نمي‌شود و تنها سايه‌اي از آن در ياد پيران زرتشتي باقي مانده‌است. ارزش نهادن به لحظه لحظة زمان و ستايش اهورامزدا به خاطر آفرينش حركت و پويايي در بستر زمان هميشه مورد توجه بهدينان بوده‌است و جشن رپيتون به عنوان جشني كه براي ايزد زمان آرماني برگزار مي‌شود، جايگاه ويژه‌اي در آيين‌هاي زرتشتي پيدا كرده‌است.
1 ارديبهشت 1387
فرزانه گشتاسب
كتابنامه
بهار ، مهرداد . 1369 . بندهشن . تهران: توس .
راشدمحصل، محمدتقي. 1385 .گزيده‌هاي زاداسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
سروشيان، جمشيد.2536. فرهنگ بهدينان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مزداپور، كتايون.1383.«تداوم آداب كهن در رسم‌هاي معاصر زرتشتيان در ايران»، فرهنگ ، ش 50-49. صص179-147.