general – برگه 50 – دین بهی زرتشتی

سير و سداو

سير و سداو(سداب) را از کوبیده برگ سداب و سیر و گاهی مواقع با افزودن کمی برگ نعناع تهیه می کنند و در شیشه نگهداری می کنند تا در مراسم مختلف زرتشتی به صورت زیر استفاده گردد.
در هنگام اجرای مراسم ظرف فلزی حاوی روغن را روی آتش قرار داده و در حین داغ شدن روغن، سیر و سداب تهیه شده از قبل را به همراه ادویه داخل روغن ریخته تا سرخ شود.

در مرحله بعد به آن سرکه افزوده و به محض جوشیدن محتوای ظرف، به آن آب می افزایند و می گذارند مدتی بجوشد. به منظور پراکنده شدن بوی تند سیر، سداب و سرکه که یکی از اهداف آن ضد عفونی هوای اطراف می باشد.
سیر و سداب تهیه شده را در ظرفی که محتوی چند تکه نان (معمولاً سه تکه) است ریخته در سر سفره آن مراسم قرار می دهند. لازم به ذکر است که سیرو سداب تهیه شده خوراکی می باشد.

برگرفته از تارنمای برساد

سرو

سرو گياهي است كند رشد و ديرزي كه مي تواند تا ارتفاع يك ساختمان چند طبقه رشد كند. در مقابل بادهاي شديد كه در نواحي بياباني رايج است بسيار مقاوم و انعطاف پذير است و همچنين تغييرات ناگهاني هوا از قبيل سرما، گرما و برف و باران را تاب مي آورد. در ضمن رنگ هميشه سبز اين درخت در افق يكنواخت سرابگونه بيابان از دور نسبتا به خوبي ديده مي شود.

مجموعه اين ويژگي ها كه در بالا آمد بر روي هم شايد بتوانند تا حدي بيانگر ارزش سرو در نزد ساكنين فلات مركزي ايران باشند.
دانستيم كه سرو درختي است در حالت طبيعي هميشه سبز، بسيار ديرپا، نسبتا بلند قامت و با وجود راست قامتي بسيار استوار در باد و طوفان هاي بيابان . اين ويژگي ها به علاوه شكل مخروط مانند آن از فاصله دور مي تواند براي راهيان بيابان نشانه اي باشد به آب و آباداني.
اهميت ويژه سرو يا كاج براي آرياهاي ساكن فلات مركزي ايران كه از ديرباز با كم آبي يا بد آبي روبرو بوده اند به خاطر چنين ويژگي هايي بوده است، به طوري كه سروها در افق هاي دور نه تنها نشانه وجود يك آبادي بوده اند بلكه براي يك روستا يا شهر دورافتاده و قديمي مي توانستند شناسنامه اي زنده و گويا محسوب شوند. اين درختان كارنامه اي گويا و شاهدي ديرپا بوده اند براي آنان كه در اين فلات ساكن شدند و در واقع علم و نشان سكونت آرياها بودند در ايران مركزي. عجيب نيست كه چرا هر قوم متجاوز تازه اي كه پس از آرياها از راه مي رسيد سعي مي كرد نشاني از درختان مهم و مشهور باقي نگذارد.
سرو نه تنها از اين لحاظ براي آرياها و ايرانيان اهميت داشت بلكه از سوي ديگر احتمالا اين درخت يادبودي بود يا خاطره اي از سرزمين اصلي آنها (ايران ويج) كه مورخين معتقدند جنوب سيبري بوده است. در واقع مي شود چنين پنداشت كه آرياها با كاشت و حفظ درختان سرو و كاج يادگاري زنده و تاريخي را از زادگاه اصلي خويش به همراه داشتند و شايد بدينسان بود كه اين سروهاي چند ساله احترام و تقدس يافتند و حياتشان با زندگي و حيات مردم بخش مهمي از فلات ايران و به ويژه ايران مركزي آميخته گرديد.
برگرفته از مقاله « هر سرو كه در چمن بر آيد» اثر دكتر داريوش مهرشاهي منتشر شده در فصلنامه كرمان

برگرفته از تارنمای برساد

لرك

مجموعه ای از خشکبار که در اکثر کتابها هفت نوع ذکر شده است مانند: برگۀ هلو ، بادام، گردو، انجیر خشک شده ، خرما و…. که الزامی به ثابت بودن آن نیست . لرک را بعد از اجرای اکثر مراسم زرتشتیان و بعد از انجام نیاشهای آن مراسم بین افراد شرکت کننده توزیع می کنند. با این امید که همگی از آن مراسم هم بهره شوند.

برگرفته از تارنمای برساد

نان

یکی از سنتهایی که بین زرتشتیان به جا مانده است، توزیع نان (نشانه خیر و برکت) می باشد. در برخی از گاهانبار ها، برگزار کننده مراسم بعد از به پایان رسیدن نیایش های موبد به همراه لرک، نان نیز بین افراد پخش می کند (به این نان در بین زرتشتیان لووگ Loovogمی گویند) البته در برخی دیگر از آیینهای زرتشتی در روز قبل از برگزاری بین برخی از همکیشان نان توزیع می شود تا از یاد نبرند که در این مراسم حضور یابند.

برگرفته از تارنمای برساد

سيرگ

نانی است روغنی تهیه شده از خمیر نان.
چانه ای از خمیر گرفته و به مانند نان آن را پهن و نازک کرده و در روغن داغ آن را قرار داده، می چرخانیم تا به رنگ سرخ درآید. و در نهایت آن را از روغن بیرون می آوریم.
در مراسم گوناگون زرتشتی از جمله گاهانبار، سال و سیروزه و… از آن به همراه نان و کماچ به عنوان برکت سفره استفاده می شود.

برگرفته از تارنمای برساد

مهرشکنان را سرانجام شومی در پیش است

هیچ کس نباید به مهر دروغ گوید و پیمان شکند. بویژه اگر جایگاهی چون بزرگ خانه و ده و شهر و کشور را دارا باشد، مسئولیتش در برابر مهر ایزد بیشتر و حساس تر و مهرشکنی اش، سرانجامی بسیار بدتر و گسترده ترخواهد داشت،

بطوریکه مهر ایزد از آن خانه و ده و شهر و کشور که کسی، بویژه بزرگ آن، مهر شکسته و دروغ گفته باشد، آزرده و غضبناک شده و آن ممکلکت و بزرگانش را تباه می سازد. دروغ و ناراستی برای همه نکوهیده است اما دربارهء بزرگان و سران در هر موقعیتی، این امر بسیار حساستر است و این امر نشانگر مسئولیت و وظیفهء رهبری و الگو بودن سروران و بزرگان هر جامعه ای است. در ادامه در بند نوزدهم اشاره می شود که مهرایزد پس ازآنکه از دروغگو به مهر یا «مهرُدروج» یا در معنای تازه تر، پیمان شکن، آزرده شده و به خشم آمد، به همان سویی می رود که مهردروج در آنجاست و می رود تا نگذارد که دروغ را بگستراند و همانند پیام برخاسته از بند 18 از هات 31 گاتها، در برابر گسترانندهء دروغ می ایستد تا از سوی آن پیمان شکن، اشتباهی روی ندهد و خانه و ده و شهر و کشور را به تباهی نکشاند.

و اما در این بخش به بررسی بند بیستم از کردهء پنجم می پردازیم:

کرده پنجم- بند بیست

«و اسب های پیمان شکنان در زیر بار (راکب)خیره سری کنند ، از جای خود بیرون نتازند (اگر) بتازند پیش نروند. در تاخت جست و خیز نکنند. از اثر کثرت کلام زشت که کار دشمن مهر است نیزه ای که از دشمن مهر پرتاب شود به قهقرا برگردد.»

…و اسب های پیمان شکنان در زیر بار (راکب)خیره سری کنند….

بار: مجاز است با علاقهء کل از جزء و منظور راکب است(خود پیمان شکنان) و قرینهء آن معنوی است.

در این بند که نتیجه و سرانجام نافرمانی از مهر و مهرشکنی و دروغ کاری را به نمایش درآورده، چنین به تصویر کشیده شده که ایزد مهر ابزارهای زندگی و پیشرفت مردمان پیمان شکن و همهء داشته ها و آمالشان را تباه می سازد و اندیشه ها و گفتار و کردارشان را بی اثر می سازد؛ چنان که در بالا آمده است که به یاری مهر، اسبهای مهردروجان و پیمان شکنان، سر از فرمان سوارشان بپیچند و از جای خود جابجا نشده و حتی اگر جابجا هم بشوند آنطور که سوار نافرمان از مهر می خواهد حرکت نکرده و به جلو نمی تازند. این نخستین واکنش مهر ایزد در برابر پیمان شکنی مردمان دروغکار است، یعنی جلوگیری از حرکت موثر و بجا.

در ادامه چنین بیان می شود که کار دشمن مهر یا ضد مهر(auuimiƟriš)، کثرت(گسترش و افزودن و پراکندن)کلام زشت(aƔanåmmåƟranåm) است.

این گزیده، یکی از برداشتهای کلیدی مهریشت دربارهء ویژگی های انسان های قانون گریز و قانون شکن و کسانی است که به عهد و پیمان بسته و به راستی و مهر بی اعتنا بوده و آنها را زیر پا می نهند و در هر حال دروغ را بر راستی برتری داده و می گسترانند؛ کار چنین کسانی که دشمن مهر نیز شناخته شده اند، افزودن و گستراندن گفتار و کلام زشت است. همانگونه که آشکار است واژهء اوستایی که در اینجا به گفتار و کلام برگردانده شده، مانثره است که با صفت زشت همراه شده است و افزودن و گستردن این مانترای زشت، کار دروغپرستان و مهرشکنان برشمرده شده است. به نظر اینجانب شاید منظور از مانترای زشت در برابر مانترای مقدس، همان تحریف مانترای راستین و کلام ایزدی است که بارها و بارها در گاتها هم آورده شده که آموزگار بد، گفتار آسمانی و مانترای مقدس را تحریف کرده و واژگونه به همگان می شناساند و آموزش های دینی را پریشان می کند(تباه می کند- تحریف و قلب کردن). بنابراین به نظر می آید که این جمله در مهریشت نیز همین معنا را رسانده و دارای آرایهء تلمیح باشد.

در گاتها هات 32 بند 9 چنین آمده است:
«آموزگار بد با آموزش خویش، سخن(ایزدی) را بر می گرداند و خردِ زندگی را تباه می کند.او براستی (مردمان را) از سرمایهء گرانبهای راستی و منش نیک بی بهره می کند….»

و در ادامه در بند 10 از همین هات چنین این آموزگار بد معرفی می شود:
«براستی او، از چارپا و خورشید به زشتی یاد می کند (همان)کسی است که سخن(ایزدی) را بر می گرداند. او دانا را (به جرگهء) دروند در می آورد. او کشتزارها را ویران می کند. او رزم افزار به روی اَشَوَن ها می کشد.»

در اینجا به برداشت نویسنده، واژهء مانتره مجاز در نظر گرفته می شود به معنی گفتار و کلام و سخن با علاقهء کل از جزء و در اینجا منظور کلام مقدس(اوستا و گاهان) نیست و گمان برده می شود که، کثرت کلام زشت، کنایه باشد از تحریف مانترای مقدس و گسترش آن در میان انسانها( در اصطلاح امروز به آن شایعه و دروغ پراکنی نیز می گویند)، که این کار «ضد مهر»(پیمان شکن ) است.

دیگر واکنش ایزد مهر در برابر مهرشکنی انسان ضد مهر آن است که سخن و گفتار زشت و ناراست او را که به مانند نیزه ای به سوی مردمان دیگر پرتاب می سازد، ناکارآمد ساخته و آن سخن را به سوی گوینده اش بازمی گرداند. همانطور که آشکار است، در این بند «کلام زشت» به نیزه ای مانند شده که از سوی «ضد مهر» پرتاب می شود اما بی اثر است. پس در اینجا آرایهء ادبی مانندگی(تشبیه) از گونهء حسی به حسی داریم:

ماننده(مشبه): کلام زشت
مانسته(مشبههُ به): نیزه
مانروی(وجه شبه): هر دو دارای اثر کشندگی و تباهی و ویرانی اند.
مانواژ(ادات تشبیه): از نوشته سترده شده است.

… نیزه ای که از دشمن مهر پرتاب شود به قهقرا برگردد.

تشبیه کلام و سخن و گفتاری که از دهان انسان خارج می گردد و اثرگذاری آن و اینکه پراکندن سخن بی اندیشه، کاری نادرست است و جبران آن بسیار دشوار و گاه ناممکن است، در ادبیات فارسی و سروده های سخن سرایان ایرانی بسیار به چشم می خورد که می تواند نشان از دیرینگی این گونه از مانندگی(تشبیه) باشد. چنانکه شاعر در سروده ای اینچنین سخن را به تیری مانند می کند که چون از کمان رها شد، دیگر قابل برگرداندن نیست و لازم است که پیش از هر کاری بویژه سخن گفتن، اندیشه کرد:

تیر از شست چو رفت، نیاید به شست باز پس واجب است در همه کاری تأمل

در فرهنگ فارسی معین واژهء قهقرا به معنای بازگشتن و به جای خود برگشتن معنا شده است و به نظر می رسد که برگشت نیزهء پرتاب شده به قهقهرا(و نرسیدن زیان به بدن از سوی نیزهء پرتاب شده)، کنایه از کار بیهوده کردن باشد و نمونهء آن در ادبیات امروز، آب در هونگ کوبیدن و آب دریا به کفچه پیمودن است.

همچنین می توان از این عبارت اینگونه می توان برداشت کرد که ایزد مهر در برابر کار اصلی دشمن مهر یا همان گزافه گویی و تحریف سخن راست و مانترای راستین و گستراندن آن در میان دیگران، واکنشی زیبا دارد؛ ایزد مهر اثر سخن و گفتار زشت را که از سوی دشمن مهر با هدف آزار و نابودی بیان شده، دوباره به خود گوینده بازمیگرداند و دیگران را از این کنش نادرست در امن نگاه می دارد. بنابراین سخن زشت(به نیزه مانند شده) به قهقرا برگشتن(به جای نخست یا همان پرتابگر،برگشتن) را می توان به نوعی کنایه از بی جواب نماندن رفتارهای انسان دانست که در ادبیات امروز هم نمونه های بسیاری از آن دیده می شود:

از هر دست که دادی از همان دست گرفتی
انگشت مکن رنجه به در کوفتن کس تا کس نکند رنجه به در کوفتنت مشت
و یا
کلوخ انداز را پاداش سنگ است.

واتَ(باد) هم با مهردوستان همسوست

در نوشتهء پیشین، که در آن، بند بیستم از کردهء پنجم مهریشت مورد واکاوی بیشتری قرار گرفت، چنین دریافتیم که به یاری مهرایزد نتیجهء رفتار و کردار زشت یک پیمان شکن و دشمن مهر، همواره به خود او باز خواهد گشت. یکی از ساختارهای رفتاری زشت و ستیزنده با راستی که در وجود مهرشکنان و دروغکاران آشکار بوده و نمودی بسیار نکوهش شده، چه در مهریشت چه در گاتها و دیگر نوشته های دینی-اخلاقی ما زرتشتیان دارد،

گسترش مانترای زشت یا تحریف کلام مقدس از سوی دروغکاران است و همگان از نزدیکی به آن و گوش فرادادن به این سخنان ناراست پرهیز داده شده اند تا مبادا که اثر بد آن کارگر شده و به مانند نیزه ای تیز و ویرانگر بر اندیشه و روان آدمی، آسیب های جبران ناپذیری وارد سازد. چرا که بنا به سرودهء گاتها، این گفتار دروغکار است که خانه و ده و شهر و کشور را به تباهی می کشاند.

کرده پنجم- بند 21

«اگر هم نیزه خوب پرتاب شود اگر هم آن به بدن رسد اما زیانی به آن (بدن) نرساند از اثر کثرت کلام زشت که کار دشمن مهر است باد نیزه ای که از طرف دشمن مهر پرتاب شود، برگرداند. از اثر کثرت کلام زشت که کار دشمن مهر است. برای فروغ و فرّش …»

همانطور که در بند بیستم اشاره شد، گفتار و سخن دشمن مهر، در مهریشت به نیزه ای مانند شده است که با هدف نابودی و آسیب از سوی مهرشکن به سوی دوستداران مهر پرتاب می شود. اما این نیروی مهرایزد است که چنین خطری را بی اثر ساخته و آن نیزه را به سوی پرتابگر باز می گرداند.

در ادامه در این بند آمده است که چنانچه آن گفتار به مانند نیزه، چنان خوب و با نکته سنجی و دقت هم پرتاب گردد و حتی اگر به پیکرهءروان و اندیشهء مهردوستان نیز برسد، باز هم این قدرت مهر ایزد است که آن را بی اثر می سازد و نمی گذارد تا زیان و آسیبی به آن وارد آید.

بنابراین در اینجا می توان “نیزه” را نوعی آرایهء مجاز دانست با علاقهء آلیه(ابزار) که منظور از آن همان کلام و گفتار زشتی است که با هدف تباهی از سوی دشمنان مهر گسترش می یابد.

نیزه: مجاز با علاقهء آلیه است و منظور کلام زشتی است که از سوی فرد ضد مهر گسترش می یابد.

همچنین “بدن” هم در اینجا می تواند مجاز باشد که در معنای “روان و اندیشهء انسان” بکار رفته است.

بدن: مجاز با علاقهء جزء از کل است و منظور از بدن در اینجا، اندیشهء آدمی است.

به مانند بند پیشین در این قطعه هم دو بار به تاکید بیا شده است که کار دشمن مهر پراگندن و گسترش دادن گفتار زشت یا سخنی راست(مانترا) که تغییر و تحریف داده شده می باشد و به نظر می آید که گوینده، از پافشاری فراوان بر این نکته و تکرار پی در پی آن، هدفی را دنبال می کند و آن آگاه ساختن مردمان از نیرنگ و شگردی است که دروغکار و پیرو دروج برای نابودی راستی و راستان بکار می بندد، تا همگی با دانستن این رمز، از شنیدن گفتار دروغکاران و دشمنان راستی پرهیز کنند.

اما در ادامه و در بخش پایانی این بند سراینده بیان می کند که این “باد” است که نیزهء پرتاب شده از سوی مهرشکن را به سوی خود او برمی گرداند. واژه ای که در اینجا به “باد” برگردانده شده است، واژهء اوستایی “واتَ”(vaata)است.

“واتَ” در اوستا همان ایزد “باد” است که بیشتر با صفت “وِرِتراجَنُ” یا پیروزمند همراه می شود؛ چنانچه در کردهءدوم بند نهم مهریشت که پیش از این معرفی شد، به همراه ایزد “داموییش اوپَمَنَ” که کارکرد آن نامشخص بوده اما ایزدی دلیر و قوی خوانده می شود، از یاران مهرایزد معرفی می شوند که در یاری رساندن به مهردوستان دست اندرکارند.

در بخش های دیگر اوستا از ایزدی نام برده می شود که از جنس “واتَ” است اما کارکردی کمی متفاوت دارد. ایزدی به نام “وَیو”(vayu)که ما به نام ایزد”هوا” می شناسیم.نماینده و نگهبانِ مینوی یکی از چهار آخشیج مادی و سپندینه هستی، که آدمی خویشکاری دارد تا در پاک نگه داشتن و نیالودنشان همواره بکوشد. از ایزد” وَیو” در یشت پانزدهم یعنی رام یشت بسیار سخن رفته است و برخلاف نام یشت که به “رام” منسوب است، این یشت با نام و بخشنودی “اندر وای”؛ که دیده بان دیگر آفرینش هاست،آغاز می شود و سراینده، در سراسر “رام یشت” به ستایش ایزد “وَیو” در کنار «آب و بَغ و آشتی پیروزمند و سود» همت گماشته است.

اما از این اشاره ها که بگذریم، باید گفت که واژهء باد یا “واتَ” در بند بیست و یکم مهریشت ما را با کمی ابهام روبرو می کند. از یک سو در این بند “واتَ” بدون هیچ صفتی بکار رفته است و اینچنین خواننده را به تردید می اندازد که آیا منظور از “واتَ” در اینجا ایزد است یا خود باد(جابجایی هوا). چرا که در ادامه سراینده می گوید که این باد است که نیزهء مهرشکن را به سوی او برمی گرداند. در حالت معمول نیز، همسو و هم جهت بودن باد با سوی و جهت پرتاب یک پرتاب کننده، امر بسیار مهمی است؛ بطوریکه همسو و همراستای وزش باد بودن یکی از ابزارهای پیشی جویی و پیروزی است.

پس باید گفت که “واتَ” در همه حال پشتوانهء مهردوستان و یکی از مبارزه کنندگان با مهرشکنان، در کنار مهرایزدِ نامدار است.

اما اینکه آیا “واتَ” در اینجا در معنای «فرشتهء باد» بکار رفته یا معنی اصلی باد یا جریان هوای تند مورد نظر بوده است، جای گفتگو و گمانه زنی است بنابراین می توان این واژهء “واتَ” را در این بند نوعی آرایهء ادبی؛ به نام ایهام دانست.زیرا به نظر می رسد در نگاه نخست، منظور از “واتَ”، ایزد« وایو»(باد) باشد اما با دقت در جمله می توان دریافت که در اینجا به گمان زیاد منظور از باد، ایزد «وایو» نیست بلکه معنای باد و نسیم در اینجا درست تر است.

باد برگرداند: باید توجه داشت که این جمله می تواند خود معنای جداگانه داشته باشد و کنایه باشد از «دیدن نتیجهء کار» است یا« کنش و واکنش».این جمله ما را به یاد کنایاتی می اندازد با همین معنا که در ادبیات ایران رایج است مانند:

از هر دست که دادی از همان دست گرفتی
یا
هرچه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی

در پایان باید چنین نتیجه گرفت که هدف سراینده از سرودن این دو بند، در پی هم، این است که به پیمان شکنان و دروغ گستران بفهماند که سرانجام پلیدی و ناراستی در رفتارشان به یاری نیروهای مینوی مانند مهرایزد و “واتَ” و هزاران مینوهای همکار اهورامزدا، تنها به خودشان برخواهد گشت و اثر زشت رفتار و گفتار و کردار زشتشان بر اندیشه و روان راستان و دوست داران مهر و راستی همواره بی نتیجه و سرانجام خواهد بود.

برگرفته از تارنمای برساد

راستی، یگانه راه رهایی از خطر و نیاز

دریافتیم که ایزد مهر، یکی از توانمندترین ایزدان ایرانی- زرتشتی است. ایزدی که گسترهء قدرت او دشت های پهناور است و به یاری چشمان تیزبین و نیروی شنیداری بالای(هزار گوش)او (کنایه از همه آگاهی)، همواره زیر نظر خواهد بود تا مبادا جایی، از سوی کسی، پیمان و عهد و راستی شکسته شود.

او نیروی مینوی اهوراداده ای است آگاه از سخن ایزدی و راستین و خویشکاری اش پاسداری و پشتیبانی از مهردوستان و مبارزه و ستیز با مهرشکنان. بسیار به پیمانداری و مهرنشکستن حساس است و گواهمان آنکه، این پیام، محور اصلی هر بند قرار داده شده است و هر کردهء مهریشت با این سرودهء یکسان آغاز می شود و از سویی ما را به یاد صنعت ادبی “ترجیع -بند” در ادبیات فارسی امروز می اندازد. در این نوشته بر آنیم تا به واکاوی در بند بیست یکم مهریشت که آغازگر کردهء ششم است، بپردازیم. این کرده نیز به مانند دیگر کرده های پیشین، با همان مضمون همیشگی آغاز می شود :

کرده شش- بند 21

«مهر را می ستاییم (کسی) که دارای دشت های پهن است (آنکه از پیام راستین آگاه است) زبان آوری که دارای هزار گوش است … کسی که اگر به وی دروغ گفته نشود مرد را از احتیاج نجات دهد از خطر برهاند.»

نکته ای که در این بند بیشتر مورد نظر است، اینست که چرا هر جا سخن از زبان آوری مهرایزد است، بی درنگ، در پی آن سراینده به بسیارشنوا(دارای هزار گوش) بودن این ایزد اشاره می کند؟ آیا گوینده در پی رساندن پیامی به خواننده است؟

به نظر می رسد که چنین باشد. این نوشته می خواهد بفهماند که نیروی گفتار نیروی بسیار ارزنده ای است اگر در کنار آن هزار برابر از نیروی دیگری به نام شنوایی هم بهره گرفته شود. کسی به راستی زبان آور و سخنور نیکو و شایسته ای است که هزار بار بیشتر شنوندهء خوب و راستین باشد چنانکه در ادبیات فارسی این دیار نمونه هایی که بر این پیام اخلاقی – انسانی پافشاری دارند، کم نیستند:
یک زبان داری، دو گوش یکی بگو، دو تا بنیوش

در گاتها نیز در هر لحظهء زندگی و بویژه آنگاه که پای تصمیم گیری های بزرگ و هنگامهء گزینش انسان از میان دو گوهر نیکی و بدی است، اشوزرتشت چنین پیام می دهد:
“ای مردم! این حقیقت را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه ای روشن و ژرف بینی آن را بررسی کنید. پس هر مرد و زن از شما راه نیک و بد را خود برگزیده و پیش از فراروز بزرگ بپاخیزید و در گسترش راستی بکوشید.” (هات 30 بند 2)

و بدانیم که گوش دریچه ای رو به دانایی است و شنیدن و گوش فرا دادن آنهم به گوش هوش، کلید دانش است و بینش.
میان گفتن تا شنیدن فاصله ای است به ظاهر کوتاه؛ به اندازهء یک وجب میان گوش تا زبان، اما ژرفای این فاصله، هزارتوی چین و شکن های مغز است و اینکه گوهر سخن آنگاه که از روزنهء گوش به درون آمد، باید در این دالان تودرتو، بغلطد و بغلطد تا سفته شده و بر زبان روان شود. این فاصله را باید با گام های استوار “شکیبایی” و “فروتنی” پیمود و بر شورش درون چیره شد. چرا که بزرگان گفته اند:
یا سخن سنجیده گوی ای مرد عاقل، یا خموش
شاید تکرار پی در پی این سخن که، ایزد مهر زبان آوری با هزار گوش است، نیز بگونه ای اشاره به این درس اخلاقی- عرفانی – انسانی دارد.

باز اشاره می شود که ایزد مهر از پیام راستین آگاه است. این آگاهی همه جانبهء او از حقیقت، موجب می شود تا به آسانی دروغ را از راستی بازشناسد. در گفتارهای پیشین به سرانجام اندوه بار و ناخوشایندی که از سوی ایزد مهر بر مهرشکنان چیره می شود بدرستی آگاه شدیم و این بند از نیک انجامی مهردوستان می گوید؛ کسی که به مهر دروغ نگوید و راستی را خوار نشمرده و ارج نهد، به یاری این ایزد توانمند، از خطرها رهانده و نیازمندی های وی پاسخ داده خواهد شد. چرا که بنا به باور بسیار دیرینهء ما ایرانیان، نیاز خود به تنهایی می تواند سرچشمهء دروغ گردد و فرد برای رهایی از رنج و نیاز و احتیاج، خود را به دست ناراستی بسپارد.

بنا به نوشتهء هرودوت، ایرانیان “دروغ گفتن و پس از آن بدهکار بودن” را زشت تر از هر چیز می دانند و باور دارند انسانی که قرض و وام دارد ناچار است دروغ بگوید.⁽¹⁾ از چنین سخنانی برمی آید که به باور ایرانیان باستان، نیاز یکی از سرچشمه های دروغ؛ این گناه بزرگ، است. پس دور از ذهن نیست که در مهریشت چنین بیان شود که پاداش ایزد مهر به آنکه به مهر دروغ نگفته، رهاندن او از خطر و نیاز است تا در سایهء آن، هیچ گاه کششی به دروغ گفتن و فریب دادن نداشته باشد.

از دیگر سرچشمه های گسترش عادت به گسترش دروغ و ناراستی را، از زبان کورش می شنویم؛ کورش فرمانروای بزرگ و بااخلاق ایران در پاسخ به تهدید لشکریان اسپارتات چنین می گوید که:”من هرگز از جماعتی که در وسط شهر خود میدان خاصی دارند تا در آنجا یکدیگر را با سوگند و چانه زدن فریب دهند، کاری ندارم…”⁽²⁾

سپس هرودوت می افزاید:” منظور کورش از این پیام، انتقادی کلی از رفتار همهء مردم یونان بود، زیرا ایشان میدان و بازار برای داد و ستد دارند، حال آنکه ایرانیان بازاری ندارند و کودکان را از بازار دور نگه می دارند تا دروغ و فریب نیاموزند.”⁽²⁾

داریوش یکم نیز در کتیبه های خود به اصل راستی و پیروی از آن و پرهیز از دروغ اشاره می کند:” به خواست اهورامزدا چنان کسی هستم که راستی را دوست هستم، بدی را دوست نیستم…آنچه راست(است) آن میل من(است). مرد دروغگو را دوست نیستم…”

بیزاری داریوش بویژه از دروغ اینچنین پرمعناست که اینگونه فکر کردن و چنین باورهایی در مدتی کوتاه شکل نگرفته است و رگه های نخستین آن را باید در آموزه های اخلاقی- انسانی و فرهنگی هزاران سالهء این دیار جستجو کرد. چیزی که در جوامع انسانی امروز و صدافسوس در میان ایرانیان نیز کم رنگ شده و خطر آن می رود که در آینده به فراموشی سپرده شود!

1-امپراتوری ایران،نوشتهء دان ناردو،ترجمهء مرتضی ثاقب فر،ص 72
2- همان کتاب، ص 42

برگرفته از تارنمای برساد

نماد شیر و گاو و اثر آن‌ در تفکرباستان

بعضی حیوانات در تفکر مردم باستان نقشی اساسی دارند و نیروهای ماورایی و فوق انسانی به آن‌ها نسبت داده می‌شود.مردم دوران باستان با این عقاید زندگی می‌کرده‌اند و امید‌ها و بیم‌هایشان این‌گونه شکل می‌گرفت.

نبرد شیر و گاو در تخت جمشیدخبرگزاری میراث فرهنگی ـ گردشگری ـ شیر و گاو از آن عناصری هستند که در هنر و همین‌طور تفکر مردم باستان نمودی بارز دارند و در بسیاری از مواقع در ارتباط با هم دیده می‌شوند. برای بررسی نماد شیر و گاو بهتر است که در ابتدا آن‌ها را به طور مجزا بررسی کنیم و سپس به ارتباط‌ میانشان بپردازیم.

شیر:

نماد شیر از آن نمادهایی است که هم در معنی خوب به کار رفته است و هم در معنی بد.

شیر به عنوان سلطان جنگل شناخته شده است، پس با پادشاهان و سلاطین در ارتباط است .در واقع همان‌طور که شیر سلطان حیوانات است شاه نیز سلطان آدمیان است.(البته بد نیست بدانیم که شیر در دشت زندگی می‌کند نه در جنگل)

شیر نماد عظمت، قدرت، دلیری، عدالت و قانون است و از طرفی دیگر نماد بی‌رحمی و جنگ است.

پیدا شدن شیر در هنر مصر و بین‌النهرین و ایران باستان نشان می‌دهد که این حیوان روزگاری در این مناطق می‌زیسته است . ظاهرا شیر موجود در بین‌النهرین و حوالی آن در قرن بیستم میلادی کشته شد و آخرین شیر ایرانی هم حدود هشت دهه پیش شکار شد. اما وجود این حیوان اثرش را بر اعتقادات و فرهنگ مردم از مدت‌ها قبل باقی گذاشته است.

در کهن‌ترین نقوش و تصاویر، شیرها نگهبان پرستشگاه‌ها، قصرها و آرامگاه‌ها بودند و تصور می‌رفت درنده‌خویی آنها موجب دور کردن تاثیرات زیان‌آور باشد.

بنابر کتاب‌های جانورشناسی قرون وسطی شیر نماد رستاخیز است. زیرا تصور می‌کردند که توله شیرها، مرده متولد می‌شوند و تنها در روز سوم هنگامی که پدرشان نفس خود رار بر آنها می‌دمد، زنده می‌شوند.

در ادبیات، شیر استعاره‌‌ای شایسته برای پادشاهان دوستار جنگ است.

شیری که یک گراز را می‌کشد معرف نیروی خورشید است که گراز زمستان را از پا درمی‌آورد. شیر و بره در کنار هم نماد بهشت بازیافته، وحدت آغاز هستی، عصر طلایی و رهایی از تعارض است.

در زیر نماد شیر را در فرهنگ‌های مختلف بررسی می‌کنیم:

بودایی: مدافع قانون و خرد بوداست. گاهی بودا روی تخت شیرنشان می‌نشیند. شیر و توله شیری در چنگالش یعنی حکمرانی بودا بر جهان و به معنی دلسوزی است. غرش شیر یعنی بی‌باکی بودا. در آیین‌ بودا، شیر نماد خود بودا و اصول او بود.

سومری: نشان خدای مردوک

هندویی : شیر نماد درنده خویی مخرب یکی از خدایان است.

میترایی: شیر همراه گاو نر، نماد مرگ است. در آیین‌ میترایی مهر گاو را می‌کشد در واقع خورشید گاو را می‌کشد تا از کشتن گاو، گیاهان و برکت به وجود بیاید.

مسیحی: تصور می‌شد شیر با چشم باز می‌خوابد، از این رو مظهر هوشیاری، پاسداری معنوی و شهامت اخلاقی است و به شکل نگهبان، کلیسا را حفظ می‌کند.

شیر علامت بعضی از قدیسان مسیحی هم بوده است. در هنر مسیحی، شیر دو خصلته است، هم نماد مسیح به عنوان “شیر قوم یهود” و هم نماد شیطان است که مانند شیری غران به اطراف می‌چرخد.

مصری: شیر با خدای خورشید، رع در ارتباط است . شیری که در دو سوی بدنش سری دارد، مظهر ایزدان طلوع و غروب خورشید است.

اسلامی: شیر نماد حفاظت در برابر نیروهای شر است.

ایرانی: نماد سلطنت، نیروی خورشید و نور است. شیر با یالش در واقع همان خورشید است. شیر در ایران مظهر مهر و خورشید است و با مرگ هم بی‌ارتباط نیست.

شاهان ایران باستان می‌بایستی نیروی مقابله با شیر را می‌داشتند و در واقع شیرکش می‌بودند.فائق آمدن بر شیر هم شهامت شاه را می‌رسانده و هم عنوان شاه برایش تایید می‌شده است. برتری بر شیر یعنی زندگی مجدد.شاید به همین خاطر است که در ادبیات باستانی داستان‌هایی گاه بر اساس واقعیت، از شکار شیر توسط شاهان در نخجیر گاه‌ها می‌خوانیم.

شیر حیوان محبوب ایرانی‌ها بوده و آن‌ها علاقه خود را به قهرمانانشان با لقب شیرمرد ثابت می‌کردند.

بر روی بسیاری از گورهای منطقه بختیاری، شیری با چهارپا روی قبر ایستاده و یا نشسته است. این قبرها عموما به مردی است که برایش احترام زیادی قائل هستند. گاهی وجود این شیر یعنی این‌که او حافظ مرده است.

نماد شیر و خورشید در حالی‌که شیر شمشیری در دست دارد، از نمادهایی بوده که در درفش ایران و همچنین سکه‌ها به کار رفته است.

شیر در تخت‌جمشید:

نماد شیر در نقش برجسته‌های تخت‌جمشید هم وجود دارد، در پلکا‌ن‌های کاخ آپادانا، پیکره نمایندگان مردم خوز(خوزستان) دیده می‌شوند، که شیر و شیربچه‌ را به عنوان هدیه به پیشگاه شاهنشاه ایران می‌برند. نقش شیر گاوشکن هم دیده می‌شود. در برخی از درگاه‌ها هم شاهی را می‌بینیم که در جدال با شیری است.

گاو:

گاو نر قدرت و نیروی تولیدمثل است . پرستش گاو نر رسمی عمده در مصر ،خاورمیانه باستان ، شرق مدیترانه و هندوستان بوده که بعدها به یونان و رم و بخش‌هایی از اروپا نیز سرایت کرد.

در بین‌النهرین و مناطق مجاور تصاویر گاوهای نر با حاصلخیزی و تجدید حیات در ارتباط بود و در ادوار بسیار کهن گاو نر معمولا نماد خدای قیم شهر به شمار می‌رفت.

گاهی نماد گاو نر وابسته به آلت رجولیت آن است. گاو نر دارای سر آدمی و بال نقش حفاظت و نگهبانی را به ویژه در تندیس‌های نو آشوری داشت. در دروازه شرقی کاخ ملل تخت جمشید هم چنین چیزی مشاهده می‌شود.

موضوع دیگر این است که قربانی کردن جانوران رسمی عمیقا نمادین بود. از نظر عبرانیان و بعدها از دیدگاه رومیان به منزله میثاقی با یکی از خدایان به شمار می‌رفت. رسم قربانی در سال نو و جشن‌های بهاری در بین‌النهرین و نقاط دیگر با قربانی کردن گاو نر، قوچ یا بز برای تامین پربرکتی فصل درو انجام می‌شد. تصویری از میترا، که گاو را می‌کشد، خوشه‌های گندمی را نشان می دهد که از خون این حیوان جوانه می‌زند.

بسیاری از ظروف میگساری و ریتون‌ها را به شکل سر گاو درست می‌کردند و عقیده داشتند که قدرت درون آن به کسی که آن را می‌نوشد، منتقل می‌شود.

علامت گاو با نام ثور یکی از صورت‌های فلکی به شمار می‌آید و احیای بهار را نوید می‌دهد.

در مدخل معابد هندو متعلق به خدای “شیوا” گاوی قرار دارد که زنانی که وارد این معابد می‌شوند به بیضه‌های آن دست می‌مالند تا بارور شوند.

در اسطوره‌ سومری “گیلگمش” هم گاو نقش مهمی را ایفا می‌کند و “گیلگمش”با یاری “انکیدو” گاوی را که باعث ویرانی فراوان شده است، می‌کشد.

نماد گاو در فرهنگهای مختلف:

مصر:‌ گاو ماده دو سر مظهر مصر علیا و سفلاست و پاهای گاو ماده آسمانی، نوت (nut) بانوی آسمان و چهاربخش زمین است و ستارگان فلک زیر بدن او قرار دارند.

در مراسم سالانه ممفیس با شرکت فرعون و یک گاو نر مقدس زنده به معنای تجدید نیروی حیاتی به شمار می‌رفت . آمون (Amun) خدای بلندمرتبه مصری‌ها بود که در عصر سلطنت قدیم مورد پرستش واقع می‌شد و در نقش‌های مربوط به آن گاو نری با آلتی در حالت نعوظ دیده می‌شود.

ران گاو نر، نقش باروری و قدرت و قطب شمال را دارد(توجه شود که شیر در نقش نبرد شیر و گاو در تخت جمشید به کفل و ران گاو حمله برده است.)

هندو: گاو مظهر باروری و حیوانی مقدس است و ماده گاو برآورنده آرزوهاست.

سومری‌ و سامی: نماد گاو نر در همه ادیان سومری و سامی مشترک است.

گاو – مرد معمولا نگهبانی است که از مرکز یا گنج یا دروازه‌ای حفاظت می‌کند و دافع شر است. کشتن گاو نر در سال نو مظهر مرگ زمستان و تولد نیروی حیاتی است. سر گاو نر مهمترین بخش گاو که نیروی حیاتی در آن است به مفهوم قربانی و مرگ است. گاو نر آسمانی، کرتهای آسمان را شخم‌می‌زند. باروری گله‌ها و حاصلخیزی زمین با گاو نمادین شده است و گاوهای بالدار نگهبان ارواحند. بسیاری از ایزدان و خدایان آنها با گاو نر مربوط بوده‌اند.

عبری:گاو نر، مظهر قدرت یهوه است.

مسیحی: منسوب به مقدسین دین عیسوی است.

میترایی : قربانی گاو، نقطه تمرکز مراسم دینی در آیین میتراست. مظهر پیروزی بر طبیعت حیوانی انسان و حیات به واسطه مرگ است. گاو نر و شیر با هم نماد مرگ هستند. در داستان مهرپرستی داریم که گاو از دست مهر فرار می‌کند. مهر به دنبال گاو می‌دود و گاو را به چنگ می‌آورد و سر او را می‌برد تا برکت حاصل شود.

بودایی : گاو نر یعنی نفس مطمئنه.

ایرانی: در اسطوره‌های ایرانی ما به اولین مرد، کیومرث و اولین گاو برمی‌خوریم.برخی واژه کیومرث را همان گاوـمرد می‌دانند و برخی هم عقیده دارند که کیومرث به معنای زنده‌ی میراست.

در نوشته‌های باستانی ایرانی داریم که اهریمن، گاو را می‌کشد و نطفه گاو در ماه نگهداری می‌شود و بعدها حیوانات از آن به وجود می‌آیند.از کشته شدن گاو هم ۵۵ نوع غله و ۱۲ نوع گیاه دارویی به وجود می‌آید. گاو به ماه مربوط است. حتی شاخ گاو شبیه هلال ماه تعبیر شده است . نیروی تولیدمثل گاو تداعی گرما و ابرهای باران‌زا برای باروری است.

در آسیای غربی، گاو را قربانی می‌کردند، تا مزارع و آدم‌ها،‌انرژی و قدرت گاو را به دست بیاورند. برای هند و ایرانی‌ها، گاو مقدس بوده و گوشت گاو را نمی خورند و دین زرتشتی هم مخالف خوردن گوشت گاو بود. ولی با این‌حال کشتن گاو به معنی عمل آفرینش تعبیر شده است.

باستان‌شناسان از کاوش‌هایی که در شهر سوخته انجام شده است به این نتیجه رسیده‌اند که آنها گاو را می‌پرستیده‌اند. عیلامی‌ها هم در معبد چغازنبیل مجسمه گاو را نگهداری و پرستش می‌کرده‌اند.

گاو در تخت‌جمشید:

نقش گاو در سر ستون‌های تخت‌جمشید و هم در درگاه کاخ ملل به کار رفته است. در نقش شیر گاوشکن هم نقش گاو دیده می‌شود.

نبرد شیر و گاو:

گاو در هنر هخامنشی پاینده و نگهدارنده به شمار می‌رفته و به همین دلیل در سر ستون‌ها و در درگاهها به کار رفته است . اما از طرفی گاو به ماه هم مربوط می شد و به حاصلخیزی و باروری هم ربط دارد

گاو نماد ماه و شیر نماد خورشید است. شاید فائق آمدن شیر بر گاو، فائق آمدن خورشید بر ماه و روز بر شب و روشنایی بر تاریکی است. اما بهترین تعبیری که از نقش شیر گاو شکن وجود دارد به شرح زیر است:

گاو و شیر (ثور و اسد) هر دو از صورت‌های فلکی هستند. در نزدیکی‌های اعتدال ربیعی، (نوروز) برج اسد بر برج ثور تفوق می‌یابد و بهار می‌شود و حاصل‌خیزی و تجدید حیات آغاز می‌شود.

آرش نورآقایی

منابع:

نمادهای سنتی : جی‌سی‌کوپر

فرهنگ‌ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب : جیمز هال

از اسطوره تا تاریخ : دکتر مهرداد بهار

فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین : ترجمه پیمان متین

تاریخ پرچم ایران : دکتر بختور تاش

شناخت اساطیر ایران : جان هینلز

برگرفته از انجمن زرتشتیان سوئد

وظیفه وجدانی نسبت به حیوانات و جانداران در دین زرتشتی

همانگونه که در جهان مادی انسان اشرف مخلوقاتپروردگار و نماینده اهورامزدا بر روی زمین است حیوانات و جانداران خوب و سودمند نیز در جهان مادی نماد و نماینده وهومن به شمارند.

و کسی که به صفت نیک اندیشی و وهومن اراسته است نباید نسبت به حیوانان و چهار پایان سودمند ستم روا دارد و انها را بی جهت بیازارد.یا به ریشه کن کردن نسل انها بپردازد.چنانکه در نماز ها و «اندرز گواه» امده است :

«داد و ایین بهمن امشاسپند اشتی و نیک اندیشی است.کینه ورز و رزم کام مباشید.نیک خواه و به منش باشید.بدی مکنید و پیرامون بدکاران مگردید.دانش اندوزید و خردمندی پیشه کنید.فرهنگ گسترید و دژمنشی را براندازید.با دشمنان به داد کوشید.با دوستان نیکی ورزید.چهارپایان و جانداران سودمند را خوب نگاه دارید و کار بی اندازه به انها نفریمایید و انان را از گرسنگی و تشنگی و گرما و سرما نکاه دارید و بر انان ستم روا مدارید»

در واقع کسی که طرفدار وهومن و طرفدار صلح و اشتی و بی ازاری و خیر خواهی باشد هیچگاه حاضر نخواهد شد”اندکی اذیتش حتی به موری برسد.چنانکه سعدی میفرماید:

من ان مورم که در پایم بمالند

نه زنبورم که از نیشم بنالند

چگونه شکر این نعمت گذارم

که زور مردم ازاری ندارم

ولی در جهان بینی زرتشتی خیرخواهی و ترحم و بی ازاری تا این درجه دستور داده نشده بلکه انسان که اشرف مخلوقات است باید برای نیرومند کردن تن و روان در زندگی از همه موجودات اعم از جماد و گیان و حیوان به طور متعادل استفاده کند.

بنا بر سنت دیرین و پیروی از اصل نیک اندیشی و بی ازاری و پاس داشتن حال چهارپایان زرتشتیان ماهی چهار روز ازکشتن دام و خوردن گوشت خود داری کرده و ان را به نام روز نبر یا «پرهیز از گوشت خواری» مینامند.دلایلی که این روزها را دانشمندان دین زرتشتی برای پاس داشتن این اصل اقامه میکنند به قرار زیر است:

۱: کمک به اقتصاد کشور:زیرا امروزه نیز در اغلب کشورهای جهان ماهی چهار روز کشتار برابر قانون جایز نیست.

۲: پیشگیری بسیاری از امراض” که در اثر خوردن گوشت و چربی زیاد ایجاد میشود.

۳: کاستن از روحیه جنگ و جدال و کشتار و خونریزی در بین بشر”زیرا با مشاهده روحیه همزیستی و بی ازاری حیوانات گیاه خوار و رفتار خشن و قهر الود حیوانات گوشت خوار نسبت به یکدیگر این حقیقت روشن میگردد.اوستا نگهداری از چارپایان سودمند را از امور خیریه و کارهای نیک میشمارد و ان از احکام مذهبی محسوب میگردد.در «فروردین یشت» روان جانوران بری (زمینی) و بحری (دریایی) ستوده شده است.در «بهرام یشت» بند پانزدهم میگوید:

«مهر توانا به جایی مینگرد که در انجا ستوران ارام گیرند و زیاد گردند»

در اوستا بارها ادعا شده که این خانه و این کشور از ستوران بهره مند باد.از اسبان تند رو و گردونه های استوار با نصیب باد.«گوش یشت» کسانی که به پرورش و نگهداری چارپایان بپردارند ستوده شده اند.ولی این ترحم کورکورانه تعلیم داده نشده و شامل حیوانات موذی و حشرات زیانمند نخواهد بود.بلکه وظیفه هر زرتشتی است که انها را از خود دور ساخته و به دفع انان پردازد.

بازداشتن از قربانی حیوانات:

در کیش زرتشتی قربانی حیوانات روا نیست و در اوستا قربانی حیوانات را گناهی بزرگ شمرده و ان را به دروغ پرستان و دیوان نسبت داده است.

برگرفته از: جهان بینی زرتشتی

نوشته ی: موبدان موبد رستم شهزادی

تارنمای همازور

برگرفته از تارنمای انجمن زرتشتیان سوئد

جهان‌بینی اشوزرتشت جهان‌بینی‌ای بدون موهومات و خرافات

«جهان‌بینی اشوزرتشت با اصل انسانیت و آفرینش سر و کار دارد، جهان‌بینی‌ای بدون موهومات و خرافات. آموزه‌هایی که بر پایه‌ی خرد و راستی بنیان گذارده شده است. اشوزرتشت به مردم می‌آموزد که باید با بینش و خرد به‌دنبال آیین‌شان بروند نه این‌که دنباله‌رو آیین نیاکانشان باشند. مردم برای یافتن راه درست باید اندیشه کنند و بسنجند و سپس برگزینند. اهورامزدا راه را بدیشان نشان داده اما هیچ زوری به بپذیرفتن آن نیست٬ بلکه هرکس باید با خرد خویش راهش را بیابد.»

«احمد نوری»٬ پژوهشگر ایران باستان، افزون‌بر سخنان بالا٬ در نشستی با عنوان «جهان‌بینی اشوزرتشت»، گفت: «‌اشوزرتشت٬ راستی را نخستین و اصلی‌ترین پایه‌ی تکامل ۳دیدگاه؛ خودشناسی٬ جهان‌شناسی و خداشناسی می‌داند٬ ۳دیدگاهی که انسان را به جاودانگی می‌رسانند.»

پیشوایانی که به ترویج دروغ می‌پردازند
وی در ادامه افزود: «از گاتها، سروده‌های اشوزرتشت٬ پیداست که اشوزرتشت٬ زمانی ظهور می‌کند که پیشوایان دینی بر زندگی مردم چیرگی داشتند و آن‌ها را به سوی دروغ و خرافه پیش می‌راندند تا از ایشان(پیشوایان) پیروی کنند و این‌چنین برای خود پیروانی گرد می‌آوردند. این پیشوایان تنها برای سود و بهره‌ی خودشان مردم را به آیینی فرامی‌خواندند که از راستی بسیار دور بود. «زرتشت» به مردم آگاهی می‌دهد که از این پیشوایان دوری گزینند که به جای آموزش راستی و خرد‌ورزی به ترویج پوچ‌انگاری و دروغ می‌پردازند و به دروغ دامن می‌زنند. پیشوایان دینی دوست نداشتند مردم اندیشه کنند. آن‌ها تنها دوست داشتند که مردم آموزه‌های ایشان را به‌کار ببندند و پیروشان باشند .»
«نوری»٬ سپس گفت: «زرتشت پس از سال‌ها تحقیق٬ تجربه٬ آموزش و اندیشه برآن می‌شود تا پیام راستین اهورامزدا را به گوش مردم برساند و آموزش‌هایی نیک و سودمند برای زندگی‌ای خوب که در راه درست و راستی است، بدیشان بیاموزد٬ تا مردم کمتر دچار فریب و نیرنگ پیشوایان دینی شوند.

باید به دنبال «ذات راستی» بود
به گفته‌ی احمد نوری، برپایه‌ی جهان‌بینی اشوزرتشت مردم آزادند که خودشان راهشان را برگزینند. آموزه‌های زرتشت بر این اصل استوار بوده‌ که مردمان برای سود و زیان نباید راه راستی را برگزینند یا از آن دور شوند. آن‌ها نباید برای ثواب و بهشت به دنبال راستی باشند بلکه باید به جهت «ذات راستی» به دنبالش باشند و نه هیچ چیز دیگر.»
این پژوهشگر٬ سپس بخشی از یسنای ۴۶ را این‌گونه خواند: «پیروان دروغ نمی‌خواهند مردم به سوی راستی بروند و با دروغ و خرافه مردم را از پیشرفت در زندگی و آبادانی شهر و روستاها باز‌می‌دارند.»
«نوری»٬ با این باور که اشوزرتشت در نخستین گام، مردم را به سوی راستی و خردورزی راهنمایی می‌کند٬ چراکه نخستین آفریده‌ی اهورامزدا، وهومن(:اندیشه‌نیک) است، گفت: «اشوزرتشت مردم را با دروغ و وعده‌‌های رنگارنگ شیفته نمی‌کند تا از آیینش پیروی کنند بلکه راه را به مردم نشان می‌دهد و از ایشان می‌خواهد راه درست را بشناسند و سپس برگزینند چراکه آزادی و حق گزینش دارند.»

سخنان اشوزرتشت نیاز به تکمیل و فلسفه‌‌اش نیاز به تفسیر ندارد
نوری گفت: «سخنان اشوزرتشت نیاز به تکمیل و فلسفه‌ی وی نیاز به تفسیر ندارد چراکه سخنش را با ساده‌ترین واژگان بیان کرده بدون پیچیدگی در گفتار.»
وی در دنباله‌ی این نشست گفت: «اشوزرتشت نخستین پایه‌ی جهان‌بینی خود را خودشناسی گذارد و همین دیدگاه را بعدها در ادبیات ایران می‌بینیم چه در زمان پس از اشوزرتشت و چه در زمان پس از ساسانیان که به روزگار اسلامی نامور است. همچنان این اندیشه در میان ایرانیان رواج دارد که نخستین گام، خودشناسی است و گام بعدی دریافتن این است ‌که در برابر هازمان(:جامعه)، آفرینش ‌و هستی و حتا خود، چه وظیفه‌ای داریم.»

زهد و صوفی‌گری که با گوشه‌نشینی، همراه باشد، پذیرفتنی نیست
این پژوهشگر با اشاره به سروده‌های اشوزرتشت، گفت: «اشوزرتشت بارها در گاتها اشاره کرده کسانی‌که در زمینه‌ی «خداشناسی و خودشناسی» به درجات بالایی رسیده‌اند ولی هازمان را راهنمایی نکرده‌اند و به دیگران آموزش نداده‌اند، کارشان بیهوده است٬ چراکه وی(زرتشت) زهد و صوفی‌گری را که با گوشه‌نشینی و دوری جستن از هازمان همراه باشد، نمی‌پذیرد و مردم را هم از این‌گونه گوشه‌گیری‌ها به دور داشته‌است.»
به گفته‌ی نوری، به باور اشوزرتشت، با دوری جستن از اجتماع و تک‌بعدی بودن٬ انسان‌ها نمی‌توانند به جهانی پیشرفته و آبادان دست یابند٬ برای همین مردم را از انسان‌هایی که تک‌بعدی گام برمی‌دارند به دور می‌دارد و این‌چنین افرادی را کامل نمی‌داند و می‌گوید این‌ها به «رسایی٬ خورداد و امرداد» نخواهند رسید چون تکامل انسان در راستای تکامل همه‌ی آفرینش است.
«نوری» گفت: «اشوزرتشت پس از خودشناسی به پژوهش می‌پردازد برای شناخت آفرینش. در گاتها اشوزرتشت از اهورامزدا پرسش می‌کند که؛ ای اهورامزدا چگونه زمین٬ خورشید و ستارگان را آفریدی؟ این‌ها پرسش‌های جهان‌شناسی و شناخت آفرینش است. اشوزرتشت پس از پی بردن به جهان‌بینی٬ جستجو می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که جهان بیهوده نیست و دارای نظم و هنجار بزرگی است و کسی که از این هنجار بیرون برود، خواه‌ناخواه از ساختار آفرینش بیرون رفته است.»

قربانی کردن نه تنها سودی ندارد که به زیان آفرینش است
احمد نوری بنابر پژوهش‌هایش بر روی گاتها، گفت: «اخلاق٬ پایه‌ی اجتماعی آموزه‌های اشوزرتشت در شناخت آفرینش هستی است. برای نمونه٬ آلوده کردن محیط‌زیست از مسایلی است که امروزه انسان‌ها را با دشواری روبه‌رو کرده است. حال این‌که ما می‌بینیم اشوزرتشت در سالیان بسیار پیش از این در آموزه‌هایش به مردم یاد می‌دهد که با خردورزی به ساختار آفرینش کمک کنند و به آن آسیب نرسانند چرا که به زیان خودشان است. حتا اشوزرتشت با قربانی‌کردن‌های بیهوده، مخالف است و می‌گوید این کار درست نیست و نه تنها سودی در بر ندارد که حتا برای آفرینش هم زیان‌بار هست.»
به باور این پژوهشگر، کسانی‌که زرتشت و پیروانش را از برای احترامی که به زمین٬ خورشید زندگی‌بخش و دیگر عناصر سودمند جهان و داده‌های آن می‌گذاشتند به ریشخند می‌گرفتند٬ نمی‌دانستند که این‌ها بخشی از جهان‌بینی اشوزرتشت بوده است و از برای همین جهان‌بینی است که ایرانیان در بسیاری از دانش‌های پایه‌ی بشری مانند؛ کشاورزی٬ ریاضیات٬ ستاره‌شناسی و پزشکی از همه پیشی گرفته بودند.
احمد نوری گفت: «برپایه‌ی آموزه‌های اشوزرتشت ایرانیان در پی شناخت جهان هستی بودند تا بتوانند به آن یاری برسانند. در یسنا، اشوزرتشت می‌گوید؛ ما خواستار آنیم که از کسانی باشیم که جهان را به‌سوی پیشرفت و آبادانی و مردم را به سوی راستی و پارسایی راهنمایند.»

نخستین کسی که یکتاپرستی را آموزش می‌دهد
نوری، سخنانش را با اشاره به برخی یافته‌های باستانی درباره‌ی بینش و دانش ایرانی در احترام به محیط‌زیست پی گرفت. او گفت: «اشوزرتشت نخستین کسی است که یکتا‌پرستی را به جهان آموزش داده است.»
بنابر سخنان احمد نوری، پس از این‌که مردم خود و جهان پیرامونشان را شناختند، اشوزرتشت به خداشناسی می‌پردازد. انسانی که آفریده شده و این جهان هستی، باید آفریدگاری داشته باشد٬ بنیان‌گذاری که بینا و دانای‌کل است. اهورامزدا دارای خرد است و به انسان نیز خرد و اختیار داده تا بر پایه‌ی داده‌های اهورامزدا بتواند به تکامل برسد. اهورامزدا، خداوند زور و قهر نیست که انسان‌ها را در چهارچوبی از پیش تعیین شده،‌بگذارد.

اخلاق نیکو، لازمه‌ی خداشناسی است
او گفت: «از نگاه اشوزرتشت لازمه‌ی رسیدن به خودشناسی و خداشناسی، اخلاق است. یعنی باید ۳ گزینه‌ی اندیشه٬ی نیک٬ کردار نیک و رفتار‌نیک را داشته باشیم. زرتشت اخلاق را پایه‌ی همه‌ی جهان‌بینی می‌داند و کسی که می‌خواهد به شناخت و بینایی برسد باید انسانی راستی‌جو و راستی‌خواه باشد.»

اشوزرتشت، ماندگار است
این پژوهشگر گفت: «به باور من٬ اشوزرتشت از آن روی که گفتارش برای همه‌ی زمان‌ها و همه‌ی مردمان است تا به حال نام و آیینش ماندگار شده است. آموزه‌های اشوزرتشت اصل و پایه‌ی زندگی و خردورزی است. اشوزرتشت می‌گوید باید در زندگی به اصل که همان هنجار هستی است پرداخت تا به روشنایی رسید وگرنه به دور از اصل، تنها تاریکی رو‌در‌رویمان است.»
این نشست، یکشنبه، دهم اردیبهشت‌ماه در بنیاد جمشید جاماسیان برگزار شد.

تارنمای امرداد

برگرفته از تارنمای انجمن زرتشتیان سوئد