نویسنده: DineBehi

پدیدار گشتن اندیشه هُرمزد در آتش از نگاه استوره (بخش نخست)

امید مهرآیین: به موجب «بُندهِشن» که درباره‌ی رازهای آفرینش سخن می‌گوید؛ «آتش، اندیشه‌ی هرمزد(اهورامزدا) است». هرمزد، اندیشه مطلق است و تدبیر جهان و جهانیان در اندیشه‌ی والای او شکل گرفته و از آن پس به گونه‌ی مادی پدیدار گشته است. پس آتش در آغاز در اندیشه‌ی آفریننده کل جهان آمده و سپس شکل مادی به خود گرفته است.

در کتاب «مینوی خرد»، عمر جهان به دوازده هزار سال بخش شده است که: سه هزار سال از آن به آفرینش مینوی و نه هزار سال (سه دوره سه هزار ساله) به آفرینش مادی می‌گذرد. در سه هزار سال نخست، آفرینش مینوی امشاسپندان، ایزدان و دیگر آفریدگان انجام می‌گیرد. در سه هزاره دوم، آفرینش مینوی آفریده‌ها شکل مادی به خود می‌گیرید، اما همه ساکن و بی‌جنبشند.

سومین سه هزاره، دوره آمیختگی خوبی و بدی، روشنی و تاریکی یعنی دوره آمیختگی اراده و نیروهای هرمزدی و اهورایی است که نیروهای اهریمنی پریشانی به بار می‌آورند و بلا، بیماری و موجودات موذی در همه جهان پراکنده می‌شود. نیروی اهریمنی به همه چیز یورش می‌برد و آنها را می‌آلاید. اما سرانجام نیروهای ایزدی در تارومار کردن نیروهای اهریمنی و پیروان او پیروز می‌شوند و آنها را به ژرفای دوزخ تار، پرتاب می‌کنند. سه هزاره پایانی با پیدایش اشوزرتشت و آشکارسازی دین به دست او و پذیرش آن به وسیله‌ی گشتاسب شاه آغاز و با پیدایش هوشیدرماه، هوشیدربامی ‌و سوشیانس، جهان رو به خرمی‌می‌رود و نیکی بر بدی چیره می‌شود.

با این توضیح درمی‌یابیم که همه‌ی آفریده‌های مادی، دارای ویژگی مینوی‌اند که این ویژگی پیش از پیدایش مادی آن آفریده شکل می‌گیرد.

به موجب «بندهشن»: « هرمزد، آتش را از برترین و والاترین ویژگی خود آفریده است. آتش برترین آفریده‌ی مادی او و نوربخش و روشنی دهنده جهانیان است. فروغ یا نور آتش از روشنی بی‌کران یعنی جایگاه هرمزد، مایه می‌گیرد.»

در روایت‌های پهلوی آمده است: «اهورامزدا، آتش را از جنس اندیشه آفرید و فروغش را از روشنی بی‌کران پدیدآورد. به‌طورکلی همه آفرینش‌های مادی در آغاز در اندیشه هرمزد، آفریننده‌ی کل جای گرفت و سپس جنبه مادی آن شکل گرفت و آتش این پدیده برتر، در همه‌ی موجودات مادی پراکنده است.»

از این جمله در می‌یابیم که شکل مینوی آفریده‌ها، آتشی است که در درون آنها نهفته است.

«دل هر ذره را که بشکافی آفتابیش در نهان بینی»

اهورامزدا با قراردادن آتش در این آفریده‌ها، بخشی از اندیشه و خرد همه‌دان خود را در آنان نهاده است و بدین ترتیب پیوند میان خود و آفریدگانش را ریشه دارتر و پایدارتر ساخته است.

پیوند میان آتش و جان آدمی ‌نیز نشانه‌ی، این پیوستگی است زیرا تن را زنده دارد و زندگانی آدمی ‌در گرو آن است. جان، روشن، گرم و هم گوهر آتش است.

آتش پذیرنده‌ی تخمه‌ی آدمی‌( یعنی نگهدارنده نطفه و نژاد) نیز می‌باشد. اگر آتش درون نباشد، تخمه‌ی آفریده‌ها نیز رو به نیستی می‌رود.

در اوستا جمله‌ی؛ «آثرَه، پوثرَه اهورامزدا » دیده می‌شود. واژه‌ی« پوثرَه» به‌چم(:به‌معنی) پسر، فرزند، پدیده و پرتو است. که برخی آن را پسر اهورامزدا و برخی پدیده‌ای از اهورامزدا می‌دانند. هر دو تا اندازه‌ای و به دلایلی درست است. آتش که در تمثیل‌ها، پسر هرمزد نیز گفته شده است، همواره و در همه جا مورد ستایش همگان است و هُرمَزد، اَمِشاسپَند اَردیبِهِشت را که سراسر روشنی و نیکی است مامور نگهبانی از آن می‌کند.

بر پایه این فلسفه‌ی ژرف و عرفان زرتشتی است که، آتش و نور آن، «سوی پرستش و نیایش زرتشتیان» می‌شود و به آتشکده‌ها معنایی ژرف و والا می‌بخشد.

گرامیداشت و پاسداشت آتش، گرامیداشت همه‌ی ‌اجزای هستی و خرد همه‌دان اهورامزداست. این آتش در ادبیات ایران و جهان نمود می‌یابد که نمونه‌ی آن آتش عشقی است که «مولانا جلال الدین محمد بلخی» از آن یاد می‌کند:

آتش است این بانگ نای و نیست باد               هر که این آتش ندارد نیست باد

آتش عشق است، کاندر نی فتاد                   جوشش عشق است کاندر می ‌فتاد

برگرفته از تارنمای یتااهو

نیک‌ اندیشی، نیکو کاری و راه‌ های انجام آن

خوشبختانه از دیرباز، زرتشتیان از بنیانگذاران کارهای‌ نیک در اجتماع بوده‌اند و با انجام کارهای نیک(:خیر) نام نیک جاودانی از خود به‌جای گذارده‌اند و این رسالت نیکو نسل به نسل، به بازماندگان رسیده است، به‌گونه‌ای که با کمال افتخار می‌توانیم بگوییم که شاید به نسبت جمعیت‌مان، بیشترین افراد نیکوکار را در میان خود داشته و داریم.

از دیدگاه اصولی و دینی، هر کس در هر سنی و با هر سطح درآمد و با هر وضعیت فیزیکی می‌تواند به گونه‌ای کارنیک انجام داده ، خدمات خود را به جامعه ارایه نماید و در دل مردم جای گرفته و نام‌نیک از خود به‌جای گذارد، به شرط اینکه:

۱- در برابر مشکلات اجتماع خود بی‌تفاوت نبوده و احساس مسوولیت کند.

۲- به دنبال یافتن راهی برای انجام کارنیک برای خود و خانواده‌اش باشد و از سازمان‌ها و انجمن‌ها و نیکوکاران دیگر اجتماع هم‌اندیشی بخواهد تا بتواند خواست‌نیک خود را به بهترین روش و با کم‌ترین هزینه به جامعه ارایه دهد.

همیشه در کارهای نیک دو دسته از افراد، نیکوکار به‌شمار می‌آیند:

۱- گروهی که «لفظ خیر» می‌گذارند، یعنی مردم را به انجام کارنیک تشویق نموده و در رسیدن به آن، راهنمایی کرده و کمک و یاری می‌رساند.

۲- گروهی که «صاحب خیر» هستند و «دارایی»، «وقت» و «دانش» خود را، رایگان یا با چشمداشتی بسیار اندک در اختیار عموم می‌گذارند.

بنابراین هر کس می‌تواند دست‌کم جزو دسته‌ی نخست بوده و «صاحب‌خیر» آن را از کارنیکی که انجام می‌دهند بازنداشته و ناامید نکند.

از دیدگاهی دیگر کارهای نیک را می‌توان به دو دسته، بخش کرد:

۱- کارهای زیربنایی که از دیرباز در میان زرتشتیان به‌آیین بوده، مانند: ساختن آموزشگاه‌ها، باشگاه ورزشی، و تالارهای گردهمایی‌ها و پذیرشگاه و…

۲- کارهایی با داشتن توانایی مالی کم‌تر، مانند: شرکت در انجام کارهای اجتماعی، شنیدن و بررسی دقیق مشکلات مردم و تلاش در درمان آنها،‌ ایجاد کلاس‌های آموزشی چون کامپیوتر، خیاطی، موسیقی، تعمیرات وسایل الکترونیکی و … که به‌ویژه در شرایط امروز برای جوانان بسیار مفید و سازنده خواهد بود.

لازم است توجه داشته باشیم که هر کارنیکی که برای اجتماع به نیت خدمت و با همت، غیرت و تلاش انجام گیرد و تا رسیدن به نتیجه پی‌گیری شود، کارنیک به‌شمار می‌آید و از دیدگاه دین زرتشتی، کسانی که «لفظ‌خیر» نیز می‌گذارند همانند «صاحب‌خیر» بهره‌ی‌نیک خواهند برد.

برای نمونه از کارهای خیری که امروزه می‌تواند بسیار مفید باشد؛ بنیان موسسه‌ای کاریابی است که افراد جویای کار را با کارفرمایانی که نیازمند استخدام کارمند یا کارگر هستند آشنا نماید. و این فرهنگ را گسترش دهد که همه افراد جامعه ما، باید تلاش کنند کارهای مشابه را به بهدین بسپارند و تا می‌توانند از کالاهای ساخت داخل کشور خریداری کنند. تشویق نیکوکاران توسط انجمن‌ها و سازمان‌ها نیز، بر نام‌های ‌این افراد و کارهای نیکی که در طول سال انجام می‌گیرد، خواهد افزود. و همچنین با بررسی و اعلام نیازهای اجتماعی، افراد را به کمبودهایی که جامعه دارد آگاه‌تر نموده تا هر کس به اندازه‌ی توان خود بتواند کار بهتری را به جامعه ارایه کند.

به امید اینکه هر کدام از ما، در هر سطح مادی و مینوی، و در هر سن و سالی که هستیم، این حقیقت را دانسته و تبلیغ کنیم که همه می‌توانیم برای جامعه مفید و سازنده بوده و کارنیک انجام دهیم و برای خود، خانواده و اجتماع خود افتخار بیافرینیم و نام نیکمان را در دل افراد، زنده و پاینده نگاه داریم.

به خامه موبد اردشیر خورشیدیان
برگرفته از تارنمای یتااهو 

آیین « پرسه »، پرسش‌هایی است که در اندیشه ‌مان می‌گذرد

 پرسه چیست ؟

تن و جان هر انسانی پس از درگذشت، از بین می‌رود و روان آدمی پس از چهار روز به سرای جاودانه رهسپار می‌شود، که در پیشگاه دادگاه اهورایی و به داوری مهر، سُروش و رَشن، پاسخگوی اندیشه و گفتار و کردارهای خود در درازنای زندگانی‌اش در این جهان خاکی می‌باشد.

و به‌گفته‌ی «حسین محمدی» در کتاب جشن‌های ایران باستان که درباره‌ی ایزد «سروش» چنین می‌نویسد:« ایزد سروش روان را پس از مرگ خوشامد گویی می‌کند و از آن نگهبانی می‌کند و در داوری انجامینِ روان‌ها با ایزدهای «مهر» و «رشن» همکاری دارد و داوری بدین‌گونه است که اگر کارهای خوبی انجام داده باشد به آسانی از «پُل چینَوَد» گذشته و به «وَهیشتَم مَنو» یا بهترین جای می‌رود و اما اگر درستکار نباشد به سرای «اَچیشتَم مَنو» یا بدترین جای رهسپار می‌شود.»

این خود یک گونه داوری است که در پیشگاه دادِ اهورایی انجام می‌شود. و دیگری همان «پرسه» است با این تفاوت که خود ما درباره‌ی درگذشته، داوری می‌کنیم. در آیین پرسه، پرسش‌هایی در اندیشه‌مان می‌گذرد که آیا درگذشته انسان نیکی بوده، آیا در دازنای زندگانی‌اش کمکی به دیگران کرده است و آیا برای ماندگاری فرهنگ و دین خود گامی برداشته است؟

به یاد دارم روان‌شادان مادر و پدرم به من پند می‌دادند که تا می‌توانی در پرسه‌ها شرکت بکن که بتوانی با بازماندگان همدردی کرده و هم اگر انسان نیکی بود کارهایش را سرمشق زندگی خود قرار بدهی که نیک و پسندیده است.

ولی در گاه‌هایی از تاریخ ایران، شمار درگذشتگان به شوند جنگ، بیماری و … بسیار بوده است،‌ که روشن است گرفتن پرسه برای تک‌تک آنان بسیار دشوار می‌شود. از این‌رو نیاکانمان دو پرسه همگانی ایجاد کردند:

۱- پرسه‌همگانی اورمزد و تیرماه

۲- پرسه همگانی اورمزد و اسفندماه به‌نام پرسه‌ی «سِوِن»

و هم‌ اکنون، این‌گونه است، کسانی که میان دوپرسه درگذشته‌اند، از آنان یاد می‌شود.

برگرفته از تارنمای یتااهو

« نیرنگ » چیست؟

«نیرنگ» واژه‌ای پهلوی بوده و به‌چم(:به معنای) آیین‌ها و مراسم دینی آمده است. در نسخه‌های خطی«یَسنا»، «ویسپرَد» و «وَندیداد»، شمار بسیاری از نیرنگ‌ها یا مراسم مذهبی و دینی آمده است. بسیاری از دعاهای کوتاه چه به زبان پهلوی و پازَند نیز «نیرنگ» نامیده شده است، چنان‌که «نیرنگ آتش»، «نیرنگ کُشتی نو بَستن»، «نیرنگ دست شو» و… را می‌توان دید.

برای این نیرنگ‌ها، تاثیرات فوق‌العاده پنداشته‌اند به‌گونه‌ای‌ که حتا برای هر پیش‌آمد زشت و دوری از هر آسیبی نیرنگ ویژ‌ه‌ای ارایه می‌شد، شمار زیادی از این نیرنگ‌ها در زبان پازند چون‌، نیرنگ بیماری، نیرنگ نیاز، نیرنگ سردرد، نیرنگ تب بستن هنوز در ایران دیده می‌شود، تنها نام آنها دگرگون شده و دعا نامیده می‌شود.

«نیرنگ» از جمله واژه‌های دینی زرتشتی است که پس از گسترش اسلام در ایران و بیگانه شدن ایرانیان از واژگان باستان، از چم اصلی خود منحرف گشته و از آن سحر، طلسم، شعبده، افسون و حیله ارایه کرده‌اند.

سرایندگان و نویسندگان ایران هم این واژه را به همان چم که در روزگار خودشان گسترش داشته به‌کار می‌برده‌اند. چنان‌که فرخی گفته: «به هیچگونه بدو جادوان حیلت ساز / به کار برد ندانند حیلت و نیرنگ»

و ناصر خسرو گفته: «پست نشین و چشم دار و بدان، که زود زیر و زبر شود نیرنگ.»

با توجه به‌ چَمِ «نیرنگ»، یکی از بخش‌های خرده‌اوستا به نام «نیرنگستان»‌(«مراسم نامه») نامور شده است. (کتاب نیرنگستان مانده‌ای از نَسکِ هفدهم اوستا به نام «هُوسپارَم» می‌باشد. در این کتاب از آیین‌های گوناگون سخن به میان می‌آید، چون: خویشکاری‌های موبدان، «دَرون»(نان سپند و مقدس)، آداب سرودن گاتها، اثر خطاهایی که در مراسم دینی از موبدی سر زند، آداب گهنبار، سدره، برسم، هیزم، هُوم، هاون و…»

یاری‌نامه:

۱- ابراهیم پور داوود. خرده اوستا. انتشارات اساتیر: تهران ۱۳۸۰ چاپ یکم رویه‌های ۵۸،۵۹،۶۰،۷۵،۷۶

برگرفته از تارنمای یتااهو

ادب و آداب در دین زرتشتی

ایرانیان در درازنای تاریخ ده هزار ساله خود از بنیانگذاران اصلی تمدن و فرهنگ بوده اند و به پیشرفت جهان به نیکی کمک نموده اند. اشوزرتشت پیامبر یکتاپرستی در جهان است که در ۳۷۴۷ سال پیش (از سال ۱۳۸۸ خورشیدی) به پیامبری برگزیده شد و دین را تعریف کرد و فرهنگ دینی را بنیان نهاد که بنیاد اندیشه ایرانی را دگرگون کرد و پایه تمدن نوینی را پایه ریزی نمود که سده هاست در دل و روان ایرانی زنده و پا برجا مانده و بر تمدنها و فرهنگ کشورهای دیگر تأثیری ژرف برجا گذارده است.

اشوزرتشت٬ پیام اهورامزدا (دانای بزرگ هستی بخش) را به شیوایی و رسایی در سروده های خویش آورده است. پیامهای کتاب آسمانی اشوزرتشت “گات ها” نام دارد که نخستین سرودهای شعرگونه جهان است و از درست زیستن و رستگاری سخن می گوید. گات ها٬ اندیشه پرور و خردگرا است و برای همه انسان ها در هر جا و زمانی، ساده ترین و بهترین الگوی رفتاری را به گونه خردمندانه و به دور از هرگونه پندارهای خرافی و نادرست٬ گفته است. پیام گات ها٬ “مانتره” است که “سخن اندیشه برانگیز” معنی می دهد. از دیدگاه گات ها٬ زندگی مادی انسان بایستی با طبیعت سازگار و هماهنگ باشد و در بینش مینوی، انسان باید با یاری وهومن دریچه دل خود را به سوی راز هستی بگشاید تا روشنایی راستین را ببیند. سخن گات ها تنها برای دانایان است زیرا نادان بر پایه احساسات تند و بی اندیشه خود حرکت می کند و گوش شنوایی برای پیام اهورایی ندارد. هنگامی که دانا اندیشه راستی را می آموزد٬ باید دانش و بینش خود را به دیگران به ویژه افراد ناآگاه برساند٬ تا پنداربافی و خرافات از جامعه انسانی رخت بربندد.

شناخت خداوند٬ پرورش و پویایی٬ ویژگی های اخلاقی و نزدیک شدن به اهورامزدا٬ ارزشمندترین آرمان سفارش شده اشوزرتشت در زندگی انسان می باشد.

گات ها و آموزش های اخلاقی آن:

سراسر گات ها پند و درس زندگیست. برای نمونه چند مورد آن را می آوریم:

آزادی:

کیش اشوزرتشت٬ دین آزادگی و آیین داد و امید است؛ برای نمونه گات ها٬ انسان را به گزینش منش نیک٬ رهبر دانا، دوست خردمند و همسر اشو سفارش می کند ولی وادار نمی سازد، دین زرتشت به هر شخص به عنوان فرد ارج می گذارد. آزادی و اختیار یکی از با ارزشترین داده های اهورایی است و هیچ کسی حق گرفتن آن را ندارد. 
”ای خداوند خرد هنگامیکه در روز ازل جسم و جان آفریدی و از منش خویش نیروی اندیشیدن و خرد بخشیدی، زمانی که به تن خاکی روان دمیدی و به انسان نیروی کارکردن و سخن گفتن و رهبری کردن عنایت فرمودی، خواستی تا هر کس به دلخواه و با کمال آزادی راه و کیش خود را برگزیند.” هات ۳۱ بند ۱

برابری زن و مرد:

در آیین زرتشت٬ انسان ها از هر نژاد٬ ملیت و قوم٬ با هر زبان و رنگ پوست٬ دین و باور٬ از حقوقی برابر برخوردارند. برتری دینی٬ قومی و نژادی در آیین زرتشت نیست. زرتشت تنها عامل برتری را پایبندی به قانون اشا و پیروی از اندیشه٬ گفتار و کردارنیک می داند. از دیدگاه اشوزرتشت٬ خداوند٬ همه انسانها را آزاد آفریده و آنها را از بخشش آزادی و خرد برخوردار ساخته تا با بهره گیری از اندیشه خویش٬ پیشنهادهای گوناگون را ارزیابی کند و با اختیار کامل بهترین راه را در زندگانی برگزینند، چنانکه انسان ها از آزادی اندیشه و بیان برخوردارند٬ از حق آزادی در گزینش دین و آیین نیز بهره مند هستند. وقتی انسان ها از حقوقی مساوی برخوردار باشند٬ زن و مرد نیز در همه مراحل مادی و مینوی زندگی حقوقی برابر دارند. 
“ای مردم بهترین سخنان را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه روشن و ژرف بینی آنها را بررسی کنید، سپس هر مرد و زن راه نیک و بد را خود برگزینید.” هات ۳۰ بند ۲

خوشبختی ما در خوشبختی دیگران:

مزدا اهورایی که فرمانروای یگانه است چنین پاداش روا داشته است که “خوشبختی از آن کسی است که دیگران را خوشبخت سازد.” هات ۳۴ بند ۱

مهرورزی:

در آیین زرتشت٬ جنگ و دشمنی چه از برای کشورگشایی و چه به نام گسترش دین٬ نادرست است. او به جهانی سرشار از دوستی و مهربانی می اندیشد. همه انسانها باید با پیوستن و پایبندی به اشا٬ مهربانی و یگانگی را در بین خود گسترش دهند تا دوستی و آرامش جهانی پدیدار گردد. هر زرتشتی به هنگام نیایش روزانه٬ باور و پیمان خود را در سرود “مزده یسنو اهمی” به مهر و آشتی در دین مزدایی زرتشتی استوار می سازد؛ او آئینی را پیروی می کند که مخالف جنگ و خونریزی و ستایشگر آشتی٬ از خود گذشتگی و پارسایی است.

“این سخنان را به نو عروسان و تازه دامادان می گویم، امیدوارم اندرزم را به گوش هوش بشنوید و با ضمیری روشن آنرا نیک دریابید و به خاطر بسپرید: همیشه با نیک منشی و مهر و دوستی زندگی کنید و در راستی و پاکی و مهرورزی از یکدیگر پیشی جوئید، چه بیگمان از زندگی سرشار از خوشی و خوشبختی برخوردار خواهید شد.” هات ۵۳ بند ۵

شادی و شاد زیوی:

دین زرتشت٬ آیین شادمانی است، از این رو پیروان زرتشت شاد بودن و خوش زیستن را برگزیده اند و از افسردگی و سوگواری دوری می کنند. در این آیین جشن و سرور یکی از راه های نیایش و ستایش خداوند و نزدیک شدن به اوست. پیامبر ایران٬ پیروان خود را شادمان و خشنود می خواهد زیرا در پرتو این فروزه ها٬ تن انسان٬ نیرومند و روان او شاد می گردد. در نتیجه شوق به کار و کوشش در آن فزونی می یابد. در بینش اشوزرتشت خوشبختی و آسایش راستین تنها با تلاش و از راه راستی به دست می آید و هرگز انسانی که از راه ناشایست خود را خوشبخت می پندارد به خرسندی راستین دست نیافته است. 
”ای پروردگار برای برخورداری از شادمانی و خوشبختی٬ بخشایش بیمانندت را بمن بنما، ای هستی بخش بخشایشی را که از اندیشه و کردار نیک سرچشمه می گیرد به من ارزانی دار، ای آرمئیتی، ای نمود عشق و بردباری٬ بوسیله راستی دلهای ما را روشن ساز تا به شادی و خوشبختی دست یابیم.” هات ۳۳ بند ۱۳ و هات ۳۳ بند ۱

سازندگی و آبادی:

یکی از مؤثرترین عوامل آبادانی و پیشرفت که خوشبختی مردمان را به دنبال خواهد داشت٬ کار و کوشش است. اشوزرتشت از همه خواستار است که در راستای پیروی از قانون اشا و به یاری منش نیک تا آنجا که می توانند برای پیشرفت و آسایش جامعه انسانی تلاش کنند و سازندگی ایجاد نمایند. هنرآفرینی و تلاش در انجام کار نیک٬ یکی از راه های نیایش پروردگار است. بر این پایه٬ درویشی٬ ریاضت کشیدن٬ تنبلی و گدایی از کارهای ناشایست می باشد. 
“پروردگارا بشود مانند کسانی که جهان را بسوی رسایی و آبادی پیش می برند از آفریده های وفادار تو باشیم.” هات ۳۰ بند ۹

آموزش:

“دانا باید با دانش خویش، نادان را آگاه سازد، نشاید که نایخرد گمراه بماند.” هات ۳۱ بند ۱

راستی:

“ای مردان و زنان از دروغ بپرهیزید. از پیشرفت ریا و فریب جلوگیری کنید و بدانید آن خوشی و سروری که از راه نادرست و بدبختی و بیچارگی دیگران بدست آید جز رنج و افسوس چیزی به بار نخواهد آورد.” هات ۵۳ بند ۶

باور ایمان:

“مرد خردمند با آگاهی از اینکه عشق و ایمان به خدا سرچشمه راستی است، گمراهان و زشتکاران را به پرورش منش پاک و انجام کار نیک و مهرورزی به دیگران اندرز خواهد داد و سرانجام، ای خداوند جان و خرد همه زشتکاران با آگاهی از حقیقت بسوی تو خواهند آمد.” هات ۳۴ بند ۱

کمک به دیگران:

مرد دانا و توانائی که بنا به دستور ایزدی و یا از راه مهر و عواطف انسانی خواستاران کمک را، خواه از هواخواهان راستی و یا دروغ به گرمی پذیرا شود، او، پیرو راه اشا بوده و زندگیش سراسر سرشار از راستی و درستی می باشد. ای هستی بخش دانا او بخردی است که با نیروی دانش٬ گمراه را از تباهی و نیستی رهانیده و او (گمراه) را به خودشناسی و اتکا به نفس رهبری خواهد کرد.” هات ۴۶ بند ۵

مهر و دوستی:

“خشم و نفرت را از خود دور کنید؛ اجازه ندهید اندیشه هایتان به خشونت و ستم گرایش پیدا کند. به منش پاک و مهر و محبت دلبستگی نشان دهید. رادمردان پاک سرشت برای گسترش راستی و درستی پیوند استوار خواهند ساخت و هواخواهان راستی را بسوی بهشت جایگاه تو ای اهورا که منزلگه راستان و پاکان است رهبری خواهند کرد.” هات ۴۸ بند ۷

برگرفته از تارنمای یتااهو

روش تدفین مردگان در قدیم (آشنایی با دخمه)

تا حدود شصت سال پیش، زرتشتیان ایران در شهرهای کرمان٬ یزد٬ تهران و دیگر شهرهای زرتشتی نشین برای دفن درگذشتگان خود از دخمه یا برج خاموشان بهره می بردند. تعدادی از این دخمه ها قدیمی و کهنه بوده و برخی دیگر توسط روانشاد فرزانه “مانکجی لیمجی هاتریا” که حدود سال ۱۲۳۳ خورشیدی از سوی پارسیان بمبئی برای بهبود وضع اجتماعی و دینی زرتشتیان به ایران آمده بود، ساخته شد که مدتی هم این دخمه ها مورد استفاده قرار می گرفتند. پس از آن در تهران از میانه دهه ۱۳۱۰ و در کرمان پس از دهه ۱۳۲۰ و در یزد پس از دهه ۱۳۴۰ دخمه ها تبدیل به آرامگاه ها شدند.

دخمه، دیوار دایره ای و ضخیمی به شکل برج است که بر بالای صخره ها و کوه های نه چندان بلند از خشت و گل ساخته شده است و پلکانی زمین هموار را به درب دخمه متصل می کند. دخمه، ۲ طبقه و دارای چندین اتاق می باشد که یکی از این اتاقها ویژه “آتش سوزها” بوده است. فاصله دخمه از اتاق آتش سوزها حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر می باشد؛ وظیفه آتش سوزها که معمولا ۲ نفر بوده اند این بوده است که از روزی که تن درگذشته را به داخل دخمه می سپردند، از سر شب تا بامداد، در آن اتاق که یک پنجره رو به دخمه داشته آتش روشن کنند و این آیین از آنجا سرچشمه می گیرد که بنابر باور زرتشتیان، روان درگذشته تا ۳ شبانه روز در اطراف و بالای تن درگذشته در پرواز است و پس از شب سوم به آسمانه پرواز می کند و در مدت ۳ شب نخست پس از مرگ، روان نباید از تاریکی و تنهایی بهراسد.

پژوهش ها نشان میدهد که برج های مکعبی شکل به بلندای تقریبی ۱۰ تا ۱۲ متر در نقش رستم شیراز روبروی آرامگاه شاهان هخامنشی به نام کعبه زرتشت و دیگری که در پاسارگاد روبروی آرامگاه کوروش می باشد برای انجام آئین آتش افروزی بوده که برخی از پژوهشگران خارجی آنها را محل نگهداری آتش مقدس به وسیله مغان تصور کرده اند در حالی که این ساختمان ها بایستی جایگاه آتش افروزی سه شب اول مرگ و برای برگزاری مراسم پس از خاکسپاری درگذشتگان شاهان هخامنشی بوده باشد.

شاید پرسش شود که چرا یکی از این ساختمانهای محل آتش افروزی سه شب اول مرگ، روبروی آرامگاه های تخت جمشید ساخته نشده که برای این منظور استفاده شود؟

پاسخ این است که ساختمانهایی که برای این کار ساخته شده اند دارای یک نقشه و اشل و مصالح مصرفی مشخص و معین نبوده که در همه آرامگاه های خاص و عام یکنواخت ساخته شوند. در هر جایی، آرامگاه بنابه چگونگی اوضاع محل و وضعیت مردم آن منطقه و امکانات ساختمانی موجود ساخته شده است و شاید کافی بود که برای یک آرامگاه بزرگ تنها از یک اتاق ۲ در ۳ خشت و گلی استفاده شود.

سطح دایره ای داخل دخمه به چهار بخش تقسیم بندی شده است: بخش ویژه مردها٬ زن ها٬ کودکان و در پایان، بخش چهارم که در مرکز دایره قرار داشته و به “چاه استودان” نامدار است. استودان٬ چاهی است که در مرکز دخمه کنده شده که پس از پاک شدن استخوانهای تن درگذشته از گوشت٬ پوست و غیره (به وسیله مرغان لاشخور)٬ استخوانها را در آن چاه می ریخته اند.

“رومن گیرشمن” در کتاب ایران از آغاز تا اسلام به این نکته اشاره می کند که پیشینیان نمی بایست مرده را به خاک بسپارند یا بسوزانند و یا در آب غرق کنند زیرا بیم داشتند که بدین وسیله سه آخشیج مقدس: زمین٬ آتش و آب را آلوده سازند؛ پس می توان عنوان کرد که عرضه تن مردگان به پرندگان در دخمه از زمانهای خیلی دور شاید از زمان مادها در سرزمین ایران رایج شده است و هدف پاکیزه ماندن خاک٬ آتش و آب بوده است.

سرچشمه: کتاب روش تدفین در ایران باستان٬ نوشته فریدون شیرمرد فرهمند، ۱۳۷۷

برگرفته از تارنمای یتااهو

گاتها، سرزمين كشف‌ ناشده‌ای، رها از مطلق‌گويی ها

نظر نويسنده‌ی غربي، درباره‌ي سروده‌های «اشو زرتشت»   

انديشه‌هاي او روشن است و اگر پيش‌انگاره‌ها را رها كنيم‌، ما را به فراسوي نيك و بد مي‌برد‌. بي‌سبب نيست كه نيچه درباره‌ي او مي‌گويد‌:

سرزمين كشف ناشده‌اي پيش روي ماست‌. جهاني چنان سرشار از زيبايي و تقدس كه كنجكاوي‌برانگيز است و ما را به چنان خردي مي‌رساند كه هيچ چيز ديگر نمي‌تواند خشنودمان كند

علي يزدي پژوهشگر انديشه‌هاي نيچه ، افزون بر آنچه از سخنان او بازگو شد ، گفت: « اشو زرتشت در گاتها اميد به داناياني دارد كه سروده‌هاي او را تفسير كنند تا ناشنيده نمانند. چرا كه گاتها به‌ظاهر متن ساده‌اي است، اما درون‌مايه آن ژرفايي دارد كه شناخت آن نيازمند تفسير و گزارش است. نيچه هم همانند زرتشت، از ناشنيده ماندن سخنانش بيمناك است و مي‌گويد : حرف‌هايي دارد كه كمتر شنيده شده‌اند ».

اين پژوهشگر در ادامه پرسشي را پيش كشيد و گفت : « چرا سخن‌ها ناشنيده مي‌مانند؟ پاسخ اين است كه بيشتر ما با آنكه همواره مدعي دانستن هستيم ، اما هنگامي به درك و فهم مي‌رسيم كه سخن‌ها در راستاي دانايي ما قرار بگيرند. اين دانايي از راه تجربه بدست مي‌آيد .نيچه هم مي‌گويد : انسان از راهي كه تجربه بدان دسترسي ندارد، گوش شنيدن هم نخواهد داشت ».

يزدي كه در نشست بنياد جمشيد سخن مي‌گفت ، افزود : « نيچه شنونده بودن را امتياز و بخشش بي‌سابقه‌اي مي‌داند كه تنها بهره‌ي برگزيدگان است. او مي‌گويد : سخنم را بشنويد زيرا ” نمي‌خواهم مرا به‌جاي آنچه نيستم بگيريد”.آنگاه هم كه هنر شنيدن را گوشزد مي‌كند ، سخن زرتشت را همانند قطعه‌اي موسيقي مي‌پندارد كه پيش شرط آن برخورداري از هنر شنيدن است ».

به باور او يكي ديگر از شوندهاي ( دليل هاي ) ناشنيده ماندن سخن‌ها نيز همين است كه ما دچار پيش‌داوري‌ها و پيش‌انگاره‌هايي هستيم كه سدي در برابر فهم ماست. اين سدها پيش زمينه‌هاي جغرافيايي و آييني دارند. حتا باورهايي كه با آن باليده‌ايم و برداشت‌هاي ما را شكل و سامان داده‌اند، مي‌توانند بازدارنده‌ي فهم و دريافت ما باشند. دانايان نيز گاه دچار اين پيش‌انگاره‌ها مي‌شوند. انگار دانايي، پرده‌اي در برابر فهم ماست. براي همين است كه نيچه مي‌گويد : دانشورترين‌ها از همه كمتر به من گوش فراداده‌اند».

يزدي سپس به بازگويي راهكارهايي پرداخت كه نيچه براي فهم جهان و كنار زدن پرده‌هاي پنداري پيشنهاد مي‌كند. او گفت : « نيچه خوب فهميدن را در گرو سه دگرديسي مي‌داند. مي‌گويد نخست بايد شتري شد، آنگاه شير شد و سرانجام به مرحله‌ي كودكي رسيد. »

سپس اين سه گام را چنين بازگو كرد : « هر انساني آرزو دارد كه به سوي بلندي و برتري گام بردارد. اميد آدمي به همين برشدن و بهتر شدن است. براي اين كار، همانند شتر ، بارهايي گران را بر پشت مي‌گذارد. اما نيچه مي‌گويد نبايد در اين مرحله ايستاد. شتر نيچه تنها باربر نيست، بلكه در پي ارزش‌هاست؛ پرسشگر است و به ارزيابي دوباره‌ي تمام ارزش‌ها مي‌پردازد ».

به سخن اين پژوهنده ، رسيدن به چنين جايي ، كه دومين مرحله دگرديسي است ، بسيار دشوار است و هر كسي به انجام آن توانا نيست. جاني همانند شير مي‌خواهد. جاني كه مانند شير است، آزادي را فراچنگ مي‌آورد تا بر اژدهايي بزرگ چيره شود. اين اژدها چيزي است كه نيچه از آن به ” تو بايدها ” تعبير مي‌كند. ” تو بايدها ” اخلاقياتي است كه زيرلايه‌هايي دارد. اين زيرلايه‌ها مرزها را مي‌سازند. نيچه نيز، درست ، به همين مرزها يورش مي‌برد. نمي‌خواهد در پشت ” تو بايدها ” بماند و راه‌ها بر او بسته شوند.

او درپايان افزود: « براي آفريدن ارزش‌هاي نو، فراهم ساختن آزادي براي فرد و آزاد شدن از انديشه‌هاي نادرست ، بايد جان شير داشت. براي اين كار نيز بايد همانند كودك بود. شير بايد كودك بشود تا دگرديسي سوم رخ دهد. چون كودك بي‌گناه است و مقدس. كودك پيش‌انگاره ندارد و گرفتار زمينه‌هاي ذهني نيست».

برگرفته از همازور