دانستنی های بنیادین
دین چیست و این واژه چه چمی دارد ؟
دین، یا به زبان اوستایی دَئنا Daenâ به چم دیدن، شناختن، فهمیدن و همچنین وجدان آمده است. اشو زرتشت پیام و آموزش های خود را دَئنا وَنگوهی Daenâ Vanguhi نامید به چمِ دینِ خوب یا دین بهی و وجدان خوب یا به گفته ای دیگر «درک و برداشت و شناخت درست از زندگانی». یک دیندار کسی است که با کمک خرد به دیدن و شناختن دنیای پیرامون خود پرداخته و راه راستی و درستی را دریافته و برگزیده است.
بنابراین نام دین بهی ریشه دارتر از دیگر نامها بوده و زرتشتیان بهدین نیز نامیده می شوند. پس تر نامهای دیگری نیز بر این دین گذاشته شد مانند: مزدایی، مزدیسنی یا مزداپرستی، اهورایی … و سرانجام “زرتشتی” تا گویای نام پیام آور نیز باشد.
روی هم رفته شایسته تر است که ما عنوان های “دین بهی- بهدینان” یا “دین زرتشتی- زرتشتیان” را به کار ببریم.
نام پیام آور
نام اوستایی اشو زرتشت “زَرَتوشترَ” Zarathushtra است که در زبان گجراتی Zarathusht یا Zarthusht شده است و در فارسی امروزه به آن “زرتشت” Zartoshtمی گوییم.
Zoroaster برگردانِ انگلیسیِ نادرستی از نام Zarathushtra به یونانی است و از سده ی ۱۹ میلادی در زبان لاتین به دین بهی Zoroastrism گفته می شود.
کتاب راهنما
زرتشت در درازای چهل و هفت سال پیام یا دکترین خود را به کار برد و آموزش داد تا سرانجام چکیده ی آن را در ۱۷ سروده گرد آورد که خود آنها را مانتر Mânthra یا “اندیشه برانگیز”[i] خواند. این سروده ها پس تر “گاتها” نامیده شدند.
گاثا، گاسان و گاهان گویش های گوناگون همین نام به اوستا، پهلوی و فارسی است اما گویش “گاتها” در همه ی زبان های جهان پذیرفته شده است و مردم بیشتر آن را به همین نام می شناسند. چم این واژه در زبان های اوستا و سانسکریت “سرود پاک” می باشد.
این هفده سرود را از روی وزن و آهنگ بر پنج بخش کرده اند که هر کدام نام ویژه ای دارد. هر یک از سرودها دارای شماری از بندهاست. بلندترین سرود ۲۲ بند و کوتاه ترین ۶ بند دارند. نام پنج بخش گاتها چنین است :
اَهنُوَد (اَهونَوَییتی Ahunavaiti)
اُشتَوَد (اوشتَوَئیتی Ushtavaiti)
سپَنتٍمِد (سپِنتا مَئینیو Spentâ Mainyu)
وُهوخشَترَ Vohu Khshathra
وَهیشتوایشت (وهیشتو ایشتی Vahishtu Ishti)
نخستین جانشینان و پیروان اشو زرتشت نیز نیایش ها و سروده های خود را با سبک گاتهایی به آن افزودند که چنین هستند :
هَپتَنگ هائیتی یا هفت هات Haptang Hâiti
اَئیریَ ما ایشیو Airya mâ ishyu
هَذَئوختَه یا هادُخت (سروش) Hadhaokhta
فْشوشو مانترَ Fshushu Mânthra
یِنگهِه هاتام Yenghe hâtâm در گرامی داشت زنان و مردان
فْرَوَرتی یا فَروَرد Fravarti به چم برگزیدن که دربرگیرنده ی آن پاره هایی است که هم بهدینان در نیایش های خود می سرایند و هم گروندگان به دین با گفتن آنها از باورهای پیشین خود برگشته و دین بهی را برمی گزیدند.
اَشِم وُهو Ashem vohu در ستایش از راستی و درستی
یَتا اَهو Yathâ Ahu درباره ی گزینش و یاری به دیگران
تمامی این جٌنگ یاد شده را “ستوت یسن” Stot Yasn گویند که به زبان اوستایی Staota yesna می باشد به چم “ستایش های گرامی”.
در یک جمله می توانیم بگوییم که کتاب پاک و راهنمای ما زرتشتیان “گاتها” است که می توان با پسوند “ورجاوند” بگونه ی “گاتهای ورجاوند” نیز به کار برد که به معنی بزرگ و گرامی است.
برگرفته از